هنر تعزیه از تعزیه خوان ها ضربه خورده است/تعزیه روایت های شاد و اجتماعی هم دارد
تعزیه نمایشی مذهبی - آئینی است که از منظر هنری کارکرد توامان بخش دراماتیک و موسیقی را به نمایش می‌گذارد.
این هنر بیشتر به خاطر روایت واقعه عاشورا شناخته می‌شود اما دایره داستان‌سرایی‌اش بسیار گسترده‌تر است. تعزیه جدای از تاثیر شاخصی که در بالاترین شکل ممکن در این قالب در هنر ایرانی - اسلامی برجای گذاشته، بخصوص در دو سده اخیر ناجی موسیقی ردیف دستگاهی و رپرتوار ایرانی بوده است.
به همین بهانه شبکه خبری ایران۲۴ با مرشد ابوالفضل میرزا احمدی پیشکسوت هنر تعزیه و شبیه خوانی مصاحبه کرده که مشروح آن در پی می آید:
سوال - شما نسل به نسل در کار هنر فاخر تعزیه بوده‌اید. اما این دلیل نمی شود تنها به پیشه پدری اکتفا کرد و حتما باید علاقه و عشقی هم در این میان باشد. چند ساله بودید که متوجه علاقه‌تان به تعزیه و شبیه‌خوانی شدید؟
جواب - حدودا هفت ساله بودم که وارد عرصه تعزیه شدم یعنی از سال 1336. تعزیه در خانه ما جریان داشت، پدرم و برادران بزرگترم در کار تعزیه بودند. پدرم در حال تعزیه جان به جان آفرین تسلیم کرد.
سوال - اولین نقشی که خواندید چه بود؟
جواب - اولین نسخه‌ای که خواندم 69 سال پیش در هفت سالگی «عبدالله ابن حسن» بود در روز عاشورا که عجیب با استقبال مردمی که به تماشا نشسته بودند مواجه شد.
سوال - اشعار تعزیه را معمولا چه کسی می‌سراید؟
جواب - معروف‌ترین و پرکاربردترین اشعار تعزیه مربوط به دو شاعر نامی این حوزه «میرزا عزا» و «میرزا غم» هستند. اینها دو برادر اهل کاشان بوده‌اند که بهترین اشعار تعزیه را سروده‌اند. خودم هم شعر تعزیه می‌سرایم و نسخه هم می‌نویسم و نقش‌های مثبت و منفی تعزیه را هم به صورت منظوم درمی‌آورم.
سوال - به نظر شما، امروزه چه آسیبی، تعزیه را تهدید می‌کنید؟
جواب - متاسفانه تعزیه آنقدر که از خود اهالی تعزیه آسیب می‌خورد از غیر نمی‌خورد، یعنی خود تعزیه‌خوانها به هم آسیب می‌زنند. بعضی از همکاران ما که گروه تعزیه دارند این هنر را صرفا به چشم منبع درآمد می‌بینند و چون بحث مادیات به میان می‌آید مردم پس می‌زنند زیرا از دید مخاطب، اولین نشانه استقبال این است که گروه تعزیه‌خوان با عشق و اعتقاد و فارغ از بحث مادیات دارد برنامه اجرا می‌کند اما نگاه مادی برخی گروه‌ها در این خصوص آسیب‌زا شده است. اینکه بحث امرار معاش و درآمد باشد به خودی خود مشکلی ندارد ولی تاکید بر درآمدزایی و چانه زنی سر قیمت و میزان پول و اولویت قرار دادن آن به شدت بر ساحت زیبا و معنوی تعزیه آسیب می‌زند. من خودم هیچ وقت تقاضای پول نکردم و خدا خودش روزی رسان است.
سوال - بین مقاتل و تعزیه‌هایی که برای امام حسین(ع) و یارانش می‌خوانید کدام را بیشتر دوست دارید؟ مردم از کدام بیشتر استقبال می‌کنند؟
جواب - مردم همه بخش‌های تعزیه را دوست دارند چون یک روایت به صحنه برده می‌شود و جنبه درام داستان نیازمند حضور همه نقش‌هاست. در ضمن باید بگویم که تعزیه صرفا برای ایام محرم نیست و حتی برای تولد، عروسی و روایت شجاعت و سلحشوری ائمه(ع) نیز نمایش‌های متعدد تعزیه‌ای داریم و اجرا می‌کنیم. بدین معنا تعزیه تنها روایت دراماتیک و تراژیک واقعه عاشورا نیست و روایت های شاد و اجتماعی هم دارد.
سوال - شما شاهنامه را به هنرهای آیینی تعزیه درآمیختید. انگیزه و دلیلتان چه بود؟
جواب - روایت تعزیه روایتی غالبا حماسی است. تعزیه نمود و روایتی ایرانیزه شده از وقایع و رویدادهای ائمه(ع) است که در آن شجاعت، عدالت، حماسه و دفاع از وطن وجود دارد. این نگاه که در شاهنامه در اوج خود قرار دارد ازاین رو من روایت شاهنامه را با نگاهی مذهبی ملی به تعزیه آوردم که بسیار هم خوب از آب درآمد.
سوال - شهرداری تهران چند سال پیش قرار بود «خانه نقالی» ایجاد کند. آیا به سرانجام رسید؟
جواب - نه متاسفانه. سالهاست که خبری اعلام کردند اما اقدامی صورت نگرفت.
سوال - کدام نهادها بیشترین حمایت را از تعزیه دارند؟
جواب - قطعا مرکز هنرهای نمایشی بیشترین حمایت را داشته بخصوص در اعزام گروه‌های تعزیه به خارج از کشور. ما برای اجرای تعزیه به کشورهای مختلفی ازجمله فرانسه و ارمنستان رفتیم. حضور و اجرای ما در کشورهای خارجی با استقبال و تحسین مواجه شد و باعث شناساندن این هنر والا به غیر ایرانی‌ها شد. متاسفانه بجز در موارد جزئی، نهادها یا ارگان‌های داخلی مربوطه کمک آنچنانی به تعزیه نکرده‌اند.
سوال - آیا لزومی برای ایجاد رشته تعزیه در دانشگاه وجود دارد؟
جواب - بله قطعا نیاز است. مگر ما از این واقعه عاشورا و امام حسین(ع) و این همه درس اخلاقی و اجتماعی و سیاسی مهم‌تر داریم که در قالب این هنر آیینی می‌تواند به شیوه آکادمیک ترویج و توسعه داده شود. تعزیه بسیار گسترده است آنقدر که برای هر روز از 365 روز سال برنامه دارد.
سوال - نسخه نویسی تعزیه امروزه در چه سطحی است؟
جواب - من نسخه نویسی را خودم انجام می‌دهم. برخی دوستان نسخه چاپی و تایپی ارائه می‌دهند در صورتیکه نسخه باید دست نویس باشد و دلیلش این است که نگارنده با عمل نوشتن، کار ار با احساس و درست و دقیق به سرانجام می‌رساند. با این وجود در مجموع سطح نسخه نویسی تعزیه نسبت به گذشته و ارتقاء سطح سواد و دانش، بهتر شده است.
سوال - سخن شما با علاقه مندان تعزیه چیست؟
جواب - باعث شوق ما است که جوانها به اجرای تعزیه علاقه مند باشند چون تعزیه از اعتقاد قلبی دینی نشات می‌گیرد.
سوال - آینده تعزیه را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
جواب - تعزیه در گذشته از نظر مخاطب شرایط بهتری داشت. امروزه متاسفانه شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند بر جوانها تاثیر منفی گذاشته و آن‌ها را به جذابیت‌های کاذب علاقه مند کرده است. ازاین رو مسولین مربوطه باید در این خصوص فرهنگسازی کرده تا جوانها بیشتر با زیبایی آیین تعزیه آشنا شوند و اگر آشنا شوند قطعا به آن گرایش خواهند داشت.
