آیا «پیر پسر» به سرنوشت «برزخی ها» دچار می شود؟/سینمای اجتماعی، قربانی نگاه حذفی
به گزارش شبکه ایران ۲۴، «پیر پسر» اثری درام به کارگردانی اوکتای براهنی و تهیه کنندگی بابک حمیدیان و محصول سال ۱۴۰۰ است.
این فیلم بعد از گذشت سه سال از زمان ساخت، اجازه حضور در بخش رقابتی چهل و سومین جشنواره فیلم فجر که سال گذشته برگزار شد را بدست نیاورد و در بخش ویژه جشنواره که خارج از مسابقه بود، نمایش داده شد.
اکران تک سانس این فیلم در جشنواره فیلم فجر با تحسین مخاطبان و منتقدان همراه بود و پس از آن فیلم در بهار امسال با پروانه نمایش سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اکران عمومی درآمد.
«پیر پسر» به عنوان دومین ساخته بلند اوکتای براهنی پس از چهار سال، خرداد سال جاری به روی پرده رفت و با وجود همزمانی با روزهای حمله رژیم صهیونیستی به کشور، از همان روز اول اکران تا کنون روزهای پر فروشی را تجربه کرده است.
اما این فیلم هم مانند بسیاری دیگر از فیلم‌های اجتماعی با حرف و حدیث زیادی رو‌به‌رو شده و به نظر می‌رسد برخی به دنبال پایین کشیدن آن از پرده سینما‌ها باشند.
«پیر پسر» از ابتدا بابت تاخیر در اکران محل بحث بوده است، اما ماجرا از آنجایی شدت گرفت که چند روز قبل حسین دهباشی فعال فرهنگی و رسانه‌ای با ادبیاتی تند و زننده به وزارت ارشاد حمله و بابت مجوز دادن به فیلم «پیرپسر» کارکنان این وزارتخانه را شماتت کرد و در توئیتی نوشت: «خاک بر سر وزیر ارشاد و همه کارمندان بی غیرت و بی شعورش. خاااک بر سر همه ی اون پفیوز های الدنگ و عوضی و گوساله ای که جلوی این فیلم سراسر لحن و آشغال و استفراغ ، را نگرفت. بعدا می گویند نفوذ! مملکت که نیست ، خرتوخرداست.»
دفاع سینماگران از «پیرپسر»
به دنبال این اظهارات، تشکل‌های سینمایی با محکوم کردن انتقادات علیه فیلم اوکتای براهنی تاکید کرده‌اند که سینما جای تسویه حساب سیاسی نیست.
شورای عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران متشکل از انجمن تهیه‌کنندگان مستقل، انجمن کارفرمایی تهیه‌کنندگان (اکت)، جامعه صنفی تهیه‌کنندگان، انجمن تهیه کننده/کارگردانان سینمای ایران و همچنین انجمن سینماداران ایران و کانون پخش کنندگان سینمای ایران در همین خصوص بیانیه‌ای صادر کرده‌اند.
در این بیانیه آمده است: «در روزهای اخیر شاهد یک رشته واکنش‌های صرفا جنجالی و احساسی نسبت به نمایش فیلم سینمایی «پیرپسر» هستیم. سطح و میزان این حجم از تندی و جسارت، حیرت‌آور و شائبه‌برانگیز است؛ آن‌هم با ادبیاتی غیرمتعارف که بی‌درنگ با واکنش تند و صریح اکثر مردم و دوستداران سینما مواجه شد.
به چالش کشیدن بنیان‌های حقوقی و قانونی، مشروعیت نهاد‌ها و حوزه‌های برآمده از قانون اساسی را زیر سوال خواهد برد. چگونه است که همه مجوز‌های حوزه‌های غیرفرهنگی از مشروعیت برخوردارند و حکم سند بالادستی دارند، اما مجوز‌های رسمی حوزه فرهنگ مدام و پیوسته نامعتبر معرفی می‌شوند؟»
در بخشی دیگر از این بیانیه تاکید شده: «هشدار می‌دهیم که برخورد‌های غیرمتعارف اخیر موجب فرارسرمایه‌های مادی از بازار کار خواهد شد و همچنین زمینه دلزدگی یأس و بیکاری بخش مهمی از اصناف و مشاغل فرهنگی را مهیا می‌کند.
امنیت روحی روانی و حرفه‌ای اهالی فرهنگ یکی از عناصر اصلی وفاق همگرایی و وحدت ملی است.
جامعه سینمایی کشور این حجم از بی‌مهری و ناسپاسی را برنمی‌تابد و به گردانندگان اینگونه تسویه‌حساب‌های سیاسی توصیه می‌کند سینما را وجه‌المصالحه اغراض گروهی و محفلی خود قرار ندهند، ضمن اینکه از نهاد‌های نظارتی و مسئول انتظار دارد تا در برخورد با این سرکشی‌ها مطابق قانون برخورد جدی و موثر صورت پذیرد.»
کانون کارگردانان: شرمتان باد، سیه فکران ضد سینما وهنر!
کانون کارگردانان نیز به تلاش‌ها برای متوقف کردن اکران «پیر پسر» واکنش نشاند داده و در این خصوص نوشته است:
«شرمتان باد، سیه فکران ضد سینما وهنر!
سینمای اجتماعی ایران چندی است که با اکران فیلم «پیرپسر» رونقی دوباره گرفته و علیرغم موضوع خاص و زمان طولانی فیلم، در کمال تعجب تماشاگران زیادی را به سالن‌های سینما جذب کرده است ولی طبق معمول گروهی از سیَه فکران ضد سینما و هنر از استقبال مردم عصبانی شدند و شروع به عربده کشی کردند و شرمتان باد که چنین تبر بر تن خسته سینمای اجتماعی می‌زنید.
سینمای اجتماعی در چند سال گذشته و خصوصا در دولت قبل با موجی از توقیف و ممیزی و تشکیل پرونده‌های قضایی برای سینماگران رو‌به‌رو شد که نتیجه آن قهر انبوه تماشاگران مشتاق این سینما از سالن‌ها و قهر کارگردانان جوان و خوش‌فکری شد که دیگر به مجوز‌های سینمایی اهمیتی ندادند و پرشور و خلاقانه فیلم‌های خود را ساختند و در نتیجه آن سیاست‌ها، سبد اصلی فروش سینما فقط و فقط متعلق به فیلم‌های کمدی عامه‌پسند شد.
کانون کارگردانان سینمای ایران ضمن محکوم کردن تلاش‌ها برای توقف اکران این فیلم، حمایت خود را از فیلم «پیرپسر» و کارگردان جوان و خوش‌فکر آن آقای اکتای براهنی اعلام می‌کند.»
در بخشی دیگری از بیانیه کانون کارگردانان آمده است: «مردم و خصوصا نسل جدید با تجربه وقایع اجتماعی سالهای اخیر نشان دادند که از تندروی‌های سیاست ورزانه عبور کرده‌اند؛ مردمی که مایلند سینما هر چه بیشتر به زندگی عادی مردم شبیه شود و از سانسور و توقیف و قصه‌های تحمیلی بیزارند.
ما امیدواریم که سازمان سینمایی، بعد از اکران موفق و استقبال مردم از فیلم «پیرپسر» جریان اکران دیگر فیلم‌های اجتماعی و خصوصا فیلم‌هایی که سال‌هاست پشت سد توقیف مانده‌اند را ادامه دهد.»
تعریف سخنگوی دولت از «پیر پسر»
انتقادات و طرفداری‌ها از فیلم «پیر پسر» نگاه‌ها را متوجه دولت کرد تا موضع آن نسبت به فیلمی که مجوز قانونی پروانه ساخت و پروانه نمایش دارد و پس از اکران رسمی مورد حمله قرار گرفته مشخص شود.
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت پس از تماشای «پیرپسر» واکنش مثبتی نسبت به آن نشان داد و در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است: «دیشب در سینما سروش، فیلم پیرپسر را دیدم. روایتی جسورانه از زخمی که اگر نبینیمش، درمان نمی‌شود. هنر قرار نیست همیشه دل‌نشین باشد؛ گاهی فقط قرار است ما را وادار به فکر کند. فضای فرهنگی باید مجال گفت‌و‌گو بدهد، نه حذف.»
اما مسعود فراستی منتقد شناخته شده سینما نیز به اظهارات سخنگوی دولت واکنش داد و گفت: «برای سخنگوی دولت متاسفم که از «پیرپسر» دفاع کرد. فیلم یکی از کثیف‌ترین فیلم فارسی‌ها است.»
مجلس وارد می شود
حمید رسایی نماینده مردم تهران و نائب رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نوشته است: فیلم «پیرپسر» را در سینما دیدم. برخی تماشاگران حاضر در سینما هم اعتراض داشتند. توضیح دادم که، چون قرار است در کمیسیون فرهنگی موضوع بررسی شود، به اینجا آمده‌ام.
وی همچنین با انتشار عکسی از این فیلم نوشت: شرح آنچه در این تصویر نوشته شده، دقیق است. مهمترین هدف فیلم، زدن ولایت پدر و مفهوم خانواده است. پرونده فیلم جهت بررسی به کمیسیون آورده شده.
«پیر پسر» به سینمای نیمه جان اجتماعی جانی دوباره داد
با وجود ادعای رسایی درباره اعتراض تماشاگران به «پیر پسر»، آمار فروش این فیلم و نیز اظهارات مخاطبانش در فضای مجازی نشان می‌دهد که اکران فیلم موفقیت آمیز بوده و توانسته رضایت نسبی مخاطبان را جلب کند.
«پیرپسر» با بازی حامد بهداد، حسن پورشیرازی، لیلا حاتمی و محمد ولی‌زادگان مضمونی اجتماعی دارد و با اقتباس از رمان «برادران کارامازوف»، داستان چالش و برخورد پدر با دو فرزند خود را روایت می کند.
فیلم دو روز پیش از حمله و تجاوز اسرائیل به ایران (۲۱ خرداد) بر پرده سینما‌ها رفت و در این روزهای پساجنگ پرمخاطب‌ترین فیلم سینما‌ها بوده است.
بسیاری از سینما دوستان و منتقدان سینمایی که از بازار ضعیف فیلم‌های اجتماعی در چند سال اخیر گله‌مند بودند، با آمدن این فیلم بر روی پرده به رونق دوباره سینمای اجتماعی امیدوار شدند.
فرشته فکری مدیر پردیس سینمایی پرده طلایی که در شهرک ولیعصر تهران واقع شده درباره اکران «پیر پسر» گفته است: پس از مدت‌ها شاهد بودیم که یک فیلم اجتماعی یعنی «پیر پسر» بیش از آثار کمدی توانست توجه مخاطبان را به خود جلب کند و آمار فروش بیشتری را نسبت به این فیلم‌ها به ثبت رساند.
برخی طی روزهای اخیر با فاش کردن داستان(اسپویل) «پیر پسر» سعی در ضربه زدن به آن را داشته‌اند. این افراد با انتشار تصویری از فیلم و شرح کامل پایان بندی آن، نه تنها حقوق سازندگان را زیر پا گذاشته‌اند بلکه به مخاطبانی که بلیت فیلم را تهیه کرده و یا قصد داشته‌اند برای تماشای آن به سینما بروند نیز توهین کرده و حقشان را ضایع کرده‌اند.
برخی منتقدان هجوم به «پیرپسر»، حمله ساماندهی شده به سینمایی اجتماعی و مستقل سینمایی ایران می دانند که طی سالهای اخیر کم رنگ شده و فیلم های کمدی بفروش جای آن را گرفته است.
از سوی دیگر باید دید دولت بویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اخص سازمان سینمایی در مقابل هجمه ها به «پیرپسر» چه خواهند کرد.
آیا دولت پای فیلمی که با بطور رسمی پروانه ساخت و پروانه نمایش آن را صادر کرده و با استقبال مخاطبان هم مواجه شده، می ایستد؟ یا زیر فشار منتقدان «پیر پسر» را در روزهای اوج اکران از پرده پایین خواهد کشید؟
این نخستین بار نیست که فیلمی پس از اکران با تهدید پایین کشیده شدن از پرده‌های سینما رو‌به‌رو می‌شود.
پیشتر نیز کوتاه آمدن مدیران سینمایی و ایستادگی نکردن آنها بر مواضع قانونی خود در صدور مجوز برای ساخت و اکران فیلم‌ها، منجر به توقیف و پایین کشیده شدن فیلم‌های روی پرده شده که اتفاقا اغلب آنها در روزهای محدود نمایش، فیلم‌هایی پر مخاطب بوده‌اند.
سینمایی ایران با پایین کشیدن فیلم از اکران بیگانه نیست و فیلم «برزخی ها» ساخته ایرج قادری و «خانه پدری» به کارگردانی کیانوش عیاری نمونه های عیان از این معضل هستند.
به هر روی اگر باور داریم که سینما قرار نیست فقط بخنداند و سرگرم کند و باید آموزنده و راوی حقایق نیز باشد، باید بپذیریم که آثاری مانند «پیر پسر» و «خانه پدری» حق دیده شدن دارند.
این آثار اتفاقا مخاطبان جدی سینما را به سالن‌ها می‌کشانند و آنطور که سخنگوی دولت عنوان کرده است، «هنر قرار نیست همیشه دل‌نشین باشد».
