بایدها و نبایدهای تغذیه مدرسه/والدین چه نقشی در فرهنگسازی اغذیه سالم برای دانش آموزان دارند؟

درست است که مدرسه جایی برای یادگیری و ساختن آینده است و درس‌هایی که در آن می‌آموزیم علایق و حتی آینده‌ی شغلی دانش‌آموزان را رقم می‌زنند اما  نمی‌توان انکار کرد که برای بسیاری از دانش‌آموزان، بهترین بخش مدرسه همان زنگ تفریح است؛ زمانی کوتاه برای بازی، گفت‌و‌گو و خوردن خوراکی.

زنگ تفریح از این جهت اهمیت دارد که دانش آموزان انرژی و تمرکز خود را با تغذیه مناسب و فعالیت‌های جسمانی بازیابی می‌کنند. با این حال، خوراکی‌های محبوب بچه‌ها همیشه سالم و مقوی نیستند.

خوراکی‌هایی که دانش‌آموزان در زنگ‌های تفریح مصرف می‌کنند بسیار اهمیت دارد. اما متأسفانه بسیاری از بوفه‌های مدارس مواد غذایی نامناسب عرضه می‌کنند، زیرا اغلب این بوفه‌ها اجاره داده می‌شوند و افراد برای جلب رضایت دانش‌آموزان، خوراکی‌های پرطرفدار که اغلب ناسالم هستند عرضه می‌کنند. به همین دلیل به نظر می‌رسد که باید نظارت بیشتری بر بوفه‌ها صورت گیرد.

در این خصوص شبکه خبری ایران ۲۴ در گفت و گویی با «مریم مراداف» متخصص تغذیه و رژیم درمانی و کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی نظر وی را جویا شده است که در پی می‌آید: 

مراداف با تأکید بر اهمیت وعده‌های غذایی سالم برای دانش‌آموزان گفت: انسان مانند یک ماشین برای فعالیت‌های ذهنی و جسمی به سوخت نیاز دارد و این سوخت از طریق مواد غذایی تأمین می‌شود. چه بهتر که این مواد، سالم‌تر باشند تا شرایط بهتری برای بدن ایجاد کنند.

وی افزود: برای کودکان، مصرف یک صبحانه سالم می‌تواند نقش بسیار مؤثری در روند یادگیری، به‌ویژه در ساعات اولیه و زنگ‌های اول و دوم مدرسه داشته باشد. طبق پژوهش‌های مستند، دانش‌آموزانی که صبحانه مصرف می‌کنند در مقایسه با کودکانی که بدون صبحانه در کلاس حاضر می‌شوند، ضریب هوشی بالاتر و نمرات بهتری دارند. همچنین ابتلا به کم‌خونی در میان آنها کمتر است؛ بنابراین بهتر است کودکان به هیچ عنوان بدون صبحانه به مدرسه نروند.

این متخصص تغذیه درباره دلایل نخوردن صبحانه گفت: یکی از دلایل، دیر خوابیدن شبانه و نداشتن زمان کافی صبحگاهی است. اگر دانش‌آموزان زودتر بخوابند، صبح زودتر بیدار می‌شوند و فرصت صرف صبحانه را خواهند داشت. همچنین تنوع در وعده صبحانه بسیار اهمیت دارد و خانواده‌ها نباید هر روز یک ماده غذایی ثابت در اختیار کودک قرار دهند.

مراداف ادامه داد: از طرف دیگر خانواده‌ها نیز در این زمینه مسئول هستند. حتی اگر بوفه‌ها خوراکی ناسالم عرضه کنند، اگر فرهنگ تغذیه سالم در خانه و خانواده تقویت شده باشد، کودک به سمت مواد غذایی نامناسب نمی‌رود. پس خانواده‌ها موظفند تغذیه سالم را به فرزندان خود آموزش دهند. دانش‌آموزانی که از خانه ارزش تغذیه سالم را یاد گرفته‌اند، در مدرسه هم انتخاب درست خواهند داشت.

وی درباره ویژگی‌های یک میان‌وعده مناسب توضیح داد: میان‌وعده نباید سنگین، پرچرب یا حجیم باشد، زیرا مصرف وعده‌های سنگین می‌تواند باعث کاهش تمرکز سر کلاس شود. همچنین نباید از کربوهیدرات‌های ساده مانند آبنبات، شکلات و تنقلات شیرین استفاده کرد زیرا این خوراکی‌ها افت قند خون ثانویه ایجاد می‌کنند و اثر معکوس دارند. در مقابل، کربوهیدرات‌های پیچیده مثل نان سبوس‌دار یا بیسکوییت‌های ساده سبوس‌دار، در کنار پروتئین و چربی‌های سالم گزینه‌های مناسبی هستند.

وی افزود: میوه‌های تازه، میوه‌های خشک مثل خرما و انجیر خشک، مغزیجاتی مثل بادام و گردو، و لقمه‌های ساده مانند نان و پنیر همراه سبزیجات و یا همراه مغزیجات، می‌توانند میان‌وعده‌های بسیار مفیدی باشند. همچنین در مدارس می‌توان به‌جای خوراکی‌های ناسالم، غذا‌هایی مانند حبوبات پخته، تخم‌مرغ یا سیب‌زمینی آب‌پز در بوفه‌ها عرضه کرد.

این متخصص تغذیه درباره شرایط متفاوت دانش‌آموزان گفت: برای کودکانی که اضافه وزن دارند، مصرف سبزیجات تازه مانند خیار، هویج یا لبنیات کم‌چرب توصیه می‌شود. در مقابل، دانش‌آموزانی که کمبود وزن دارند می‌توانند از ترکیب شیر با موز و مغز‌ها یا حتی بستنی‌های ساده وانیلی استفاده کنند.

مراداف تصریح کرد: در کنار تغذیه سالم، انجام حرکات نرمشی ساده در زنگ‌های تفریح بسیار مؤثر است. وقتی دانش‌آموزان وارد حیاط مدرسه می‌شوند، نرمش و فعالیت بدنی سبک باعث می‌شود ذهن آنها آماده‌تر برای یادگیری شود.

وی درباره نوشیدنی‌های محرک گفت: قهوه، چای و نسکافه به دلیل داشتن کافئین می‌توانند تمرکز را افزایش دهند، اما باید مراقب بود مصرف آنها به شکل نادرست به عادت تبدیل نشود. مثلاً اضافه کردن شکر زیاد یا پودر‌های پرچرب به قهوه، اثر مثبت آن را خنثی می‌کند و حتی می‌تواند آسیب‌زا باشد. از سوی دیگر، ترکیب قهوه با شیر مانع جذب کلسیم می‌شود و برای دانش‌آموزان در سن رشد مناسب نیست. اگر قرار است مصرف شود، باید در حد محدود و بدون افزودنی‌های ناسالم باشد.