نگاهی به چرایی معرفی ۴ فیلم ایرانی به اسکار/بازی سیاسی یا فرصتی برای سینمای مستقل

به گزارش شبکه خبری ایران ۲۴، در نود وهشتمین دوره جوایز آکادمی(اسکار) که ۱۵ مارس ۲۰۲۶ برگزار خواهد شد، چهار فیلمساز ایرانی شامل جعفر پناهی، علی زرنگار، علیرضا خاتمی و شهرام مکری با فیلم های خود به ترتیب به نماینده چهار کشور فرانسه، ایران، کانادا و تاجیکستان در بخش بهترین فیلم خارجی این رویداد حضور خواهند یافت.

«یک تصادف ساده» ساخته جعفر پناهی که برنده نخل طلای جشنواره کن هم بوده نماینده فرانسه، «خرگوش سیاه، خرگوش سفید» ساخته شهرام مکری نماینده تاجیکستان و «چیز‌هایی که می‌کُشی» نماینده کانادا در بخش بهترین فیلم بین‌المللی اسکار هستند.

«علت مرگ: نامعلوم» ساخته علی زرنگار نیز به عنوان نماینده رسمی ایران به آکادمی معرفی شده است.

حسین سلطان محمدی منتقد و نویسنده سینمایی در گفت‌و‌گو با ایران ۲۴، درباره حضور چهار فیلم در اسکار ۲۰۲۶ که سه تای آنها نماینده کشور‌های دیگری هستند، گفت: نسبت به فرانسه و کانادا مشکوک هستم! بازی سیاسی است. کانادا به آن شکل تولیدی ندارد و کشوری چند ملیتی است. تاجیکستان هم شاید دارد برای اولین بار شرف یاب می‌شود و از اینکه نام شهرام مکری که در جشنواره‌های مختلف جایزه برده، پشت اثر است استقبال کرده است.

وی افزود: حضو این چند فیلم به نام ایران تمام نمی‌شود، به جز علت مرگ: نامعلوم» که علت انتخاب آن هم نامعلوم است، در باقی موارد بحث هویت ایرانی مطرح نیست. جایزه گرفتن اینها باعث افتخار نیست، اگرچه هر کدامشان اگر جایزه بگیرند، بلافاصله صنوف سینمایی در داخل تشویقشان می‌کنند. این جزو سنتشان است و اوتوماتیک انجام می‌شود. دلمان خوش است که چهارتا ایرانی در اسکار داریم، اما هیچ هویتی برای ما نمی‌آورد. من نگاهم به این ماجرا سیاسی است.

این منتقد سینمایی با اشاره به حضور ایرانی‌ها در تولیدات مختلف تصویری در غرب و نادیده گرفتن برخی آنها و در مقابل بزرگ کردن برخی دیگر گفت: بعضی از انیمیشن‌های خارجی را می بینم و تعجب می کنم که اسامی ایرانی‌ها جزء عوامل است. هیچ وقت به اینها افتخارنمی کنیم اما فقط چند اسم مانند گلشیفته فراهانی و شهره آغداشلو مطرح هستند. باید پرسید چرا روی دیگر اشخاص ایرانی که در تولیدات تصویری دنیا فعالیت می کنند مانور نمی‌دهند؟ سال گذشته در بخش انیمیشن اسکار بردیم چرا روی آن بندگان خدا مانور ندادیم؟ طرح این ماجرا که چهار ایرانی از چهار جغرافیای مختلف نماینده اسکار شده‌اند، انگیزه‌ای می‌شود برای بعضی از کسانی که علاقه مندند این قضیه را پررنگ کنند و فیگور مخالف در مقابل سازمان سینمایی بگیرند.

سلطان محمدی تصریح کرد: اینکه چهار تا اسم از ایران آنجاست هیچوقت برای ما افتخار نبوده یعنی اکنون نمی‌توانیم روی این موضوع سرمایه‌گذاری کنیم. هرچند که گفتم اگر کسی از اینها جایزه بگیرد بیانیه می‌دهند و تبریک می‌گویند، مثل وقتی که در فرودگاه به استقبال آقای پناهی رفتند.

وی درباره فرانسه، کانادا و تاجیکستان که فیلم‌هایی ایرانی را به عنوان نماینده خود روانه اسکار می‌کنند، گفت: خیلی محترمانه می‌توانم بگویم فرانسه دلیلش سیاسی است و کانادا نامعلوم است. کانادایی‌ها تولیدی ندارند، چون مثل هلند کشوری چند ملیتی است و نمی‌توان گفت هویتش چیست. تاجیکستان هم از حضور شخصی مثل شهرام مکری در یک اثر مشترک ذوق زده شده است.

سلطان محمدی با تاکید دوباره بر اینکه معرفی فیلم جعفر پناهی قطعا می‌تواند دلایل سیاسی داشته باشد، افزود: با توجه به فضای تقابلی ایران با آمریکا که روز به روز بدتر می‌شود، فرانسه ممکن است حتی جزو پنج نامزد نهایی هم باشد. فرانسه هم که حرف آمریکا را گوش کرده و در اسنپ بک هم وارد شده چرا جایزه نگیرد؟ ممکن است بگیرد. آن موقع ما افتخار می‌کنیم که این فیلم جایزه گرفته و از داخل انتقاد می کنیم که چرا سانسور می کنید و قدر هنرمندمان را نمی‌دانید. حرمت آقای پناهی به جای خود، اما مانند کارگردان‌های دیگر یک حدی توانایی دارد و فن سینما را بلد است. در حقیقت فضای رسانه‌ای کمک می‌کند که اینها مطرح شوند. این فضا وجود دارد و این تقابل سیاسی می‌تواند عنصر کمکی و کناری باشد.

وی بیان داشت: یک نوع بی‌نظمی رفتاری وجود دارد. اکنون نمی‌توان واکنش یکدستی را حتی در فضای رسانه‌ای مدیریت کرد و گفت اکنون به چه چیزی باید افتخار کرد نام ایران؟ یکی از این فیلم‌ها فاز تقابلی دارد، هرچند شاید خودشان نظر دیگری داشته باشند. اما در این فضای سیاسی اینطور به نظر می‌آید.

از منظر سینمایی نگاه کنیم خوشایندتر و لذت بخش تراست
احسان طهماسبی نویسنده و منتقد سینمایی نیز درباره حضور چهار فیلم ایرانی در جشنواره اسکار پیش رو، به ایران ۲۴ گفت: ترجیح می‌دهم خوشبینانه نگاه کنم. به هر حال سینمای ایران در موقعیتی قرار گرفته که فیلمسازهای آن تا این حد نسبت به سینما توانایی پیدا کرده‌اند و فیلم هایشان نماینده کشور‌های مختلف می‌شود.

وی ادامه داد: شخصا این اتفاق را برای سینمای ایران اتفاق بدی نمی‌بینم. منظورم از سینمای ایران تاریخ سینمای ایران است و درباره برهه خاصی صحبت نمی‌کنم. به هر حال اینکه فیلمسازان ایرانی چهار فیلم را در یک جشنواره معتبر از سمت چهار کشور نمایندگی کنند، شاید اتفاق تازه‌ای نیست، اما مشکلی هم با این موضوع ندارم. بخش خوشایند برای اشخاصی که مثل من علاقه‌مند به فیلم و سینما هستند، این است که که به هر حال چهار کشور تشخیص داده‌اند که سینمای ایران و کارگردانان ایرانی می‌توانند فیلم‌های زیادی را کنار بزنند و منتخبشان برای اسکار باشند.

طهماسبی افزود: می توان برداشت‌های متفاوتی از این موضوع داشت. اما با رویکرد سینمایی، می‌تواند توجه سراسر جهان را به فیلمسازان ایرانی جلب کند. استعداد‌هایی هستند که با هر شکلی دارند رشد می‌کنند. به قول امیر نادری راهی را خودشان می‌سازند تا بتوانند بروند جلو. همان کاری که امیر نادری سال‌ها پیش انجام داد. از منظر سینمایی به آن نگاه کنیم خوشایندتر و لذت بخش تراست.

وی ادامه داد: می‌توان از جنبه آسیب‌شناسی هم به مسئله نگاه کرد. بخش ناراحت کننده این موضوع این است که فیلمساز‌های مستقل سعی کردند رویکرد دیگری نسبت به مسئله داشته باشند و کاری که می خواهند انجام دهند را به شیوه خاصی که مد نظردارند انجام دهند. بخش سیاستت‌گذار سینما نسبت به سینمای مستقل باید چاره اندیشی کند و رویکردی داشته باشد که بتواند همه این حوزه‌ها را پوشش دهد و در حوزه سیاست‌گذاری مدنظر قرار دهد. این بخش مرتبط با مدیریت و راهبر کلان سینما در حوزه دولت است.

طهماسبی تصریح کرد: سال‌ها در مورد کم و کاستی‌هایی که دولت نسبت به فیلمسازان مستقل دارد و مشکلات این حوزه صحبت کردیم. امیدوارم که این اتفاق یک زنگ خطر کوچکی را برای سیاستگذار‌های سینمای ما به صدا درآورد.

طهماسبی درباره اینکه کدام یک از چهار فیلم ایرانی که به اسکار معرفی شده شانس بیشتری برای نامزد شدن یا جایزه بردن دارد، گفت: از میان این فیلم‌ها فقط «علت مرگ: نامعلوم» که نماینده رسمی ایران  است را دیده‌ایم و بعید می‌دانم شانسی در اسکار داشته باشد.