قرائی مقدم: ترامپ شایسته دریافت جایزه صلح نوبل نیست/جایزه صلح نوبل نماد پرهیز از جنگ و خشونت است

جایزه نوبل صلح یکی از معتبرترین و تأثیرگذارترین جوایز جهانی است که هر ساله به افرادی یا نهاد‌هایی اهدا می‌شود که در راه گسترش صلح، همبستگی انسانی و حل مسالمت‌آمیز منازعات گام‌های برجسته‌ای برداشته‌اند. این جایزه بر اساس وصیت‌نامه «آلفرد نوبل»، شیمیدان و صنعت‌گر سوئدی، از سال ۱۹۰۱ میلادی بنیان گذاشته شد تا یادآور نقش انسان در ساختن جهانی عاری از خشونت، جنگ و تبعیض باشد.

برخلاف سایر جوایز نوبل که در سوئد اهدا می‌شوند، جایزه صلح نوبل در نروژ و توسط «کمیته نوبل نروژ» اعطا می‌شود.

طبق اساسنامه، این جایزه باید به شخص یا سازمانی تعلق گیرد که در سال گذشته «بیشترین یا بهترین تلاش را برای برادری میان ملت‌ها، کاهش تسلیحات یا گسترش صلح انجام داده باشد».

در طول بیش از یک قرن، برندگان متعددی با دیدگاه‌ها و روش‌های گوناگون، مفهوم صلح را در جهان بازتعریف کرده‌اند. از مارتین لوتر کینگ جونیور، رهبر جنبش حقوق مدنی آمریکا که نماد مبارزه بدون خشونت بود، تا نلسون ماندلا و فردریک دکلرک که در کنار یکدیگر به پایان دادن به نظام آپارتاید در آفریقای جنوبی کمک کردند.

همچنین ملاله یوسف‌زی، فعال آموزش دختران در پاکستان، و سازمان‌هایی، چون برنامه جهانی غذا (WFP) و پزشکان بدون مرز نشان داده‌اند که صلح تنها نبود جنگ نیست، بلکه وجود عدالت، آموزش و کرامت انسانی است.

قوانین و معیار‌های انتخاب برندگان این جایزه نیز با دقت و بر اساس معیار‌های اخلاقی و بین‌المللی تعیین شده است. هر فرد یا نهادی که نامزد می‌شود، باید در زمینه‌ی کاهش خشونت، ترویج گفت‌و‌گو، گسترش همکاری‌های انسانی یا دفاع از حقوق بشر و آزادی‌ها تأثیر ملموس و قابل‌سنجش داشته باشد. اعضای پارلمان‌ها، اساتید دانشگاه، برندگان پیشین و برخی نهاد‌های بین‌المللی از جمله کسانی هستند که حق معرفی نامزد را دارند.

کمیته نوبل (از جمله کمیته نوبل نروژ برای جایزه صلح) اسامی نامزد‌ها و جزئیات روند انتخاب را تا ۵۰ سال بعد از هر دوره کاملاً محرمانه نگه می‌دارد.

این تصمیم ریشه در چند هدف دارد:

۱ - حفظ بی‌طرفی و اعتبار جایزه:
اگر نام نامزد‌ها پیش از اعلام برنده علنی شود، ممکن است فشار‌های سیاسی، رسانه‌ای یا عمومی بر تصمیم کمیته تأثیر بگذارد. محرمانگی باعث می‌شود اعضای کمیته بتوانند با استقلال و بر اساس معیار‌های اخلاقی و تخصصی تصمیم بگیرند.

۲ - جلوگیری از رقابت ناسالم یا لابی‌گری:
افشای نام نامزد‌ها می‌تواند باعث شود افراد یا کشور‌ها برای افزایش شانس خود دست به تبلیغات سیاسی، رسانه‌ای یا مالی بزنند؛ درحالی‌که نوبل قرار است بر پایه «شایستگی واقعی» اعطا شود نه نفوذ یا شهرت.

۳ - حفظ شأن نامزدها:
بسیاری از کسانی که نامزد می‌شوند در نهایت جایزه را نمی‌گیرند. افشای نام آنها ممکن است در وجهه سیاسی یا اجتماعی‌شان تأثیر منفی بگذارد، به‌ویژه در کشور‌هایی با شرایط سیاسی حساس؛ بنابراین هر سال فقط زمانی که کمیته نوبل صلح تصمیم نهایی را اعلام می‌کند، نام برنده منتشر می‌شود، نه نامزدها. البته گاهی برخی افراد یا سازمان‌ها خودشان اعلام می‌کنند که نامزد شده‌اند، اما این ادعا رسمی محسوب نمی‌شود.

امسال نیز اسامی‌ به عنوان نامزد‌های دریافت جایزه صلح نوبل اعلام شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به دکتر مهرنگ بلوچ، فعال حقوق بشر و از رهبران جنبش بلوچ‌ها در پاکستان و دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا اشاره کرد. 

به این ترتیب، جایزه صلح نوبل نه‌تنها نمادی از تقدیر از تلاش‌های فردی یا نهادی خاص است، بلکه آیینه‌ای از دغدغه‌های بشری و مسیر پرچالشی است که انسان برای رسیدن به صلح پایدار پیموده است.

در این خصوص شبکه خبری ایران۲۴ گفت و گویی با دکتر «امان‌الله قرایی‌مقدم»، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، ترتیب داده که در پی می‌آید:

قرایی‌مقدم در مورد جایزه صلح نوبل تصریح کرد: این جایزه به فرد یا نهادی که آن را دریافت می‌کند، وجهه‌ای اجتماعی، بین‌المللی و جهانی می‌بخشد و نام او را در تاریخ بشریت، علم و تمدن بشری ثبت می‌کند. دریافت جایزه نوبل نه‌تنها افتخاری فردی است، بلکه اعتبار و جایگاه کشور و ملت برنده را نیز در نگاه جهانیان ارتقا می‌دهد.

وی ادامه داد: هر نوع جایزه‌ای، چه در حوزه صلح و چه در زمینه‌هایی مانند فیزیک یا شیمی، می‌تواند سبب افزایش خوش‌بینی جهانی نسبت به مردم و دولت آن کشور شود. به‌ویژه جایزه صلح نوبل که نماد پرهیز از جنگ، خشونت و نابسامانی‌های اجتماعی و سیاسی است، می‌تواند امید به آرامش و همزیستی را در سطح جهان تقویت کند.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: کسب این جایزه بسیار دشوار است، نیازمند سال‌ها تلاش و پشتکار است و به آسانی بدست نمی‌آید، اما در مقابل، پایگاه اجتماعی و احترام تاریخی برای فرد و جامعه‌ای که او از آن برخاسته، به همراه دارد. برنده صلح نوبل در نگاه جهانیان، چهره‌ای الهام‌بخش و تاریخ‌ساز تلقی می‌شود.

این جامعه‌شناس با اشاره به تأثیرات اجتماعی این جایزه گفت: جایزه صلح نوبل می‌تواند موجب تغییر نگرش‌ها، تقویت جنبش‌های اجتماعی و اصلاح افکار عمومی شود. حتی در جوامعی که گرایش به خشونت یا جنگ دارند، دریافت چنین جایزه‌ای از سوی یکی از شهروندان می‌تواند به مرور ذهنیت حاکمیت و مردم را نسبت به صلح و مدارا دگرگون کند.

قرایی‌مقدم ادامه داد: افرادی مانند پاتریس لومومبا، ملاله یوسف‌زی و بسیاری دیگر تبدیل به الگو و انگیزه برای جوانان می‌شوند تا در راه آنان قدم بردارند. جایزه صلح نوبل همچنین بر سیاست‌های داخلی و روابط بین المللی نیز تاثیر بسیاری می‌گذارد.

وی درباره نقش رسانه‌ها در بازتاب جایزه صلح نوبل گفت: نقش رسانه‌ها در بازتاب چنین رویداد‌هایی بسیار مهم است، اما نحوه پرداختن به آن بستگی به ساختار سیاسی کشور‌ها دارد. در جوامع دموکراتیک، رسانه‌ها آزادانه به ترویج و تحلیل این موضوع می‌پردازند، اما در کشور‌هایی که آزادی بیان محدود است، گاه تلاش می‌شود اهمیت این جایزه کمرنگ شود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا دونالد ترامپ شایسته دریافت جایزه صلح نوبل است یا نه تصریح کرد: تلاش‌های دونالد ترامپ برای دریافت جایزه نوبل به دلیل اعتبار جهانی و غیر قابل انکار آن و الگو قرارگرفتن برنده آن جایزه در سطح جهانی است اما او شایسته دریافت این جایزه نیست زیرا جنگ‌هایی را شروع کرده از جمله حمله به ایران، و تهدیداتی را متوجه برخی کشورها، از جمله فلسطین، کرده است؛ و از آنجایی که جایزه صلح نوبل مترادف با پرهیز از جنگ و خشونت و تلاش برای آرامش جهانی است، ترامپ شایسته این جایزه باشکوه نیست زیرا دریافت جایزه صلح نوبل برپایه روابط مداری و داشتن ثروت نیست بلکه برپایه شایسته سالاری است. 

وی افزود: جایزه صلح نوبل از جنبه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، اعتبار ویژه‌ای به هر جامعه می‌بخشد؛ بنابراین کشور‌ها باید برای حفظ ارزش و اعتبار جهانی آن و پرورش افرادی که شایسته این جایزه هستند، بیش از پیش تلاش کنند.