رسانه تحلیلی تصویری بهمن، گروه علم و فناوری، میثا سبزعلی‌زاده: با توجه به وسعت فضا و مدت کوتاه مطالعات اخترشناسی، جای تعجب نیست که ما هنوز در حال کشف چگونگی کارکرد اتفاقات کیهانی هستیم. در واقع چرخه‌ی زندگی ابرستارگان پس از استفاده‌ی کامل از تمامی سوخت موجود در هسته‌ی خود سرانجام های متفاوتی دارد که یکی از آنها پدیده‌ی «گاو کیهانی» است، نامی غیر رسمی که ستاره‌شناسان مشتاقانه راجع به آن صحبت می‌کنند، یک پدیده انتشار اشعه ایکس غیرقابل توضیح است که در سال 2018 رخ داد. پدیده‌ی گاو کیهانی گونه ای از انفجارات ابرستارگان است؛ یعنی ستارگانی بسیار بزرگتر از خورشید که بسیار درخشان تر از یک نوابراختر(supernova) و یا یک ستاره ی نوترونی هستند.
درخشان‌ترین گاو کیهانی کشف شده در فاصله دو میلیارد سال نوری از ما رخ داده و پنجمین جرم شناخته شده از گروه ستارگان در حال انفجار است. اثرات نورانی این ستارگان در حال انفجار برای مدت های طولانی در فضا باقی می ماند. ستاره شناسان اطلاعات جدیدی را در رابطه با قدرت و ماهیت این انفجارهای مرموز کشف کرده‌اند.
اولین بار در سال ۲۰۱۸ این رویدادهای گاو مانند نامگذاری شدند و نخستین جرم به وجود آمده با شناسه منحصر به فرد AT 2018 cow نامگذاری شد. این انفجارها زیرگروهی از انفجارهای ابرنواختری هستند که تنها ۰/۱ درصد از انفجار های کیهانی را تشکیل می‌دهند و به سرعت روشن شده در نور ماورا بنفش و آبی می‌درخشند و اثر آنها ماه‌ها بصورت پرتو های x با انرژی بالاتر و امواج رادیویی با انرژی پایین‌تر باقی می ماند.
«یوهان یائو» اخترشناس موسسه فناوری کالیفرنیا (Caltech) در کنفرانس خبری مجازی که توسط انجمن نجوم آمریکا در ۱۰ ژانویه برگزار شد گزارشی از انتشار اشعه ایکس جدیدترین گاو کیهانی با نام AT2020 mrf داد که این اشعه تا یک ماه بعد از انفجار ۲۰ بار و تا سال بعد از آن ۲۰۰ با روشن تر از انفجار اولیه بوده است.
«یائو و همکارانش» نتایج به دست آمده را در مقاله ای در تاریخ اول دسامبر در مجله arxiv.org منتشر کردند.
رصدخانه پالومار در نزدیکی سن دیگو کالیفرنیا در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۰ انفجار درخشانی را ثبت کرد اما محققان اطلاعات دقیقی از چیستی و چگونگی اتفاق نداشتند و در آوریل ۲۰۲۱ توسط تلسکوپ فضاییSRG (Spektrum-Roentgen-Gamma) پرتو x حاصل از انفجار را مورد بررسی قرار دادند.
یائو و همکارانش از تاریخ ۲۱ تا ۲۴ جولای ۲۰۲۰ توسط SRG سیگنال‌های جالبی را در محل انفجار مشاهده و ثبت کردند، این اخترشناس خاطر نشان کرد: با مشاهده این سیگنال‌ها احتمال پدیده «گاو»مانند دیگری وجود دارد و بلافاصله با تیم اخترشناسی خود وارد عمل شدند و محل انفجار را توسط چندین رصدخانه با انواع مختلف اشعه مورد بررسی قرار دادند. یکی از این رصدخانه ها چاندرا بود که قویترین تلسکوپ پرتو x جهان را داشت و نشان داد که پرتو x موجود در محل ۱۰ برابر بیشتر از انتظار آنها بوده و ۲۰۰ برابر روشن تر از پدیده اصلی. مشاهدات تلسکوپ چاندرا اطلاعات خوبی را به ستاره شناسان داد.
«دی جی پاشام» اختر فیزیکدان دانشگاه MIT که پدیده گاوکیهانی را مورد مطالعه قرار داده معتقد است که پرتوهایx منتشر شده در محل انفجاراطلاعات خوبی پیرامون اصل حادثه می‌دهند. مدت زمان شعله ور شدن نیز بیانگر میزان فشردگی و یا بزرگی جسم ابرستاره است.
یائو افزود یک جسم فشرده مانند یک سیاه‌چاله فعال یا یک ستاره نوترونی درحال چرخش با سرعت و مغناطیس بالا ، سیگنال‌های پرتو ایکس قوی و متغیری را منتشر می‌کند که دیده می‌شوند.
مشاهدات بیشتر و بررسی این اجرام در مراحل اولیه با انواع مختلف طیف های نوری به محققان کمک می کند تا اطلاعات بیشتری در مورد این گروه جدید ابرنواخترها و نوع ابرستاره‌ای که در نهایت به پدید امدن یک گاو کیهانی منجر می شود، بیاموزند.
منابع:
https://aas.org/sites/default/files/2022-01/AAS239_Mon2_YuhanYao.pdf
https://www.sciencenews.org/article/x-ray-glow-cow-supernova-explosion-black-hole-neutron-star
