رسانه بهمن، گروه فرهنگ و اندیشه-علی طالقانی: منازعه در رابطه با چیستی سینما بین متفکرین هیچوقت پایان نمیپذیرد و نتیجهاش آن است که فیلمهایی با رویکردهای متفاوت ساخته میشوند. در طرف دیگر متفکرین، مخاطبان هستند که در طولانی مدت سلیقهشان شکل گرفته و تکلیفشان روشن است که میخواهند به تماشای چه فیلمی بنشینند و انتظار دارند تا مطابق میلشان، ببینند.
اخیرا ویدیویی از یکی از سالنهای سینما که در آن آخرین نسخه از فیلم مرد عنکبوتی در حال نمایش است منتشر شد که تماشاچیها نسبت به آنچه بر پرده میبینند واکنشهای هیجانی نشان میدهند و از جای خود بلند شده اند و داد میکشند. گروهی این رفتارها را درشان سالن سینما نمیدانند و رفتارهای استادیومی را ضد ارزش به حساب میآورند.
آیا استادیوم و سالن سینما تمایزی دارند؟ اگر سالن سینما را اقتباسی از صحنه های تئاتر بدانیم آنگاه تمایزی بینشان وجود ندارد چون خود صحنه تئاتر نیز از دل استادیومهای یونان باستان زاییده شده، فقط در طول زمان و با توجه به امکانات فرمی سینما که پخش تصویر از روبرو مهمترین آنها به شمار میآید دچار دگرگونی شده است.
مساله فرهنگ تماشای جمعی است. آیا مخاطبان مجاز به انجام واکنشهای هیجانی هستند یا خیر؟ یک رویکرد سینما را محلی برای اندیشه و تفکر میداند و این رفتار را مذموم میشمرد اما مگر اندیشیدن و واکنشهیجانی تعارضی با هم دارند. رویکرد مقابل اما دستیابی به چنین وضعیتی را آرمان خود میداند و هرچه که بیشتر چنین رفتاری را از تماشاچی برانگیزد، خود را موفقتر میداند. این بحث زمانی به جواب قطعی میرسد که به تعریفی درست از چیستی سینما دست یابیم و از صد و بیست و هفت سال قبل تا کنون این اختلاف نظرها وجود داشته است. عباس کیارستمی که به جنبش امپرسیونیسم گرایش داشت و مخاطبان فیلمهایش معمولا مانند مخاطبان فیلمهای ابرقهرمانی، جوّ آرام سینما را به هم نمیزنند در این باره میگوید: سینما هنر تازه متولد شدهای است که برای کشف چیستی و ظرفیتهایش هنوز وقت هست.
تماشای فیلم در "سالن" سینما تجربهای جمعی است و طبیعتا حضور دیگری در بغل دستمان جز جدانشدنی این تجربه است. ضمن اینکه رعایت احوال دیگران در محیطی اجتماعی اخلاقا ضروری است اما گونههای متفاوتی از مخاطب در تمام هنرها و اجراهای نمایشی وجود دارند. تئاتر فاصلهگذارانه برشت به نام تئاتر سیگاریها، نوع دیگری است که در آن تماشاچیها نه تنها در سالن سیگار میکشند، بلکه در طول نمایش با هم درباره آنچه بر صحنه میبینند صحبت میکنند و نظر میدهند.
بحثی در باب پدیدارشناسی هنر وجود دارد که از علت اثر هنری میپرسد. هیچ نقاشی تابلویی نمیکشد که در تاریکی قرارش دهد. بلکه اثری میسازد تا با مردم ارتباط برقرار کند و این چرخه ارتباط زمانی کامل میشود که مخاطب نسبت به تجربهای که دارد واکنش نشان دهد.
مساله شیوه ابراز واکنش است. میتوان این گونه نتیجه گرفت که هر ژانر و مکتبی مخاطبان و در نتیجه مناسبات خود را دارد و طبق آن ساخته و تماشا میشود. سالن سینما میزبان همه نگرشها است و همین ویژگی است که آن را زنده نگه داشته. این فرمهای جدید هستند که باعث پویایی سینما میشوند.