چرا این حجم از کالا در بندر شهید رجایی دپو شده است؟/ همخوانی نداشتن بارنامه و کالای وارده، انحرافی است
مسعود کرباسیان در گفتگوی اختصاصی با ایران ۲۴ درباره صدور دستور ریاست جمهوری برای تخلیه حداکثر ۲۴ ساعته بندر شهید رجایی به ارگان‌های مستقر گفت: برای این کار ابتدا باید دولت یک سری امکانات را برای واردکنندگان و صاحبان کالا فراهم کند که ترانزیت داخلی صورت گیرد سؤالی که در بخشنامه ریاست جمهوری باید به آن پاسخ داده شود این است که آیا این تخلیه از بندر شهید رجایی به معنی ورود کالا به سرزمین اصلی است یا فقط ترانزیت داخلی مدنظر بوده است. البته به نظر من لزوماً دلیلی بر ترخیص قطعی کالا وجود ندارد و می‌توان از یک گمرک به گمرکی دیگر یا یک محوطه‌ای دیگر که زیر نظر گمرک یا سازمان‌های مربوط به آن است منتقل شوند
یک سؤال‌های اساسی
وی با بیان اینکه یکی از سؤال‌های اساسی در مورد فاجعه بندر شهید رجایی در ابتدا این است که چرا باید این حجم از کانتینر در بندر دپو شده باشند، تصریح کرد: بسیاری از این کانتینرها در حدود ۸۰ الی ۹۰ درصد آن‌ها حامل کالاهای اساسی، واسطه‌ای، مصرفی و مواد اولیه صنعتی بوده‌اند، آیا لزوماً باید در همان بندر نگهداری می‌شدند یا می‌توان این کانتینرها در سایر گمرکات کشور یا حتی در خود کارخانه‌ها، یعنی در انبارها و مکان‌هایی که در ذیل نظر گمرک اداره می‌شود، نگهداری شوند به این معنی که می‌شد برای بسیاری از این کانتینرها حمل مستقیم صورت گیرد و اصلاً در بندر توقفی نداشته باشند.
رئیس اسبق گمرکات کشور اضافه کرد: خوشبختانه در چند سال اخیر مجوزهای لازم به راه‌آهن داده شده تا به طور مستقیم و حمل یکسره از بندر شهید رجایی به دیگر مکان‌هایی که پایانه‌های راه‌آهن زیر نظر گمرک در آنجا مستقر هستند انتقال مستقیم صورت گیرد به طور مثال می‌توانستند بسیاری از این کانتینرها را از طریق ریل به بندر خشک آپرین که در نزدیکی تهران است و مکان مناسبی برای دپوی برخی کانتینرهاست منتقل کنند که متاسفانه این عمل انجام نشده است.
کرباسیان ادامه داد: مساله مهم در این شرایط این است که به محمولات رسوبی و کانتینرهایی که در بندر شهید رجایی هم اکنون قرار دارند اجازه ترانزیت داخلی داده شود به این معنی که بار مهروموم و مهروموم شده و فقط بار به یک گمرک یا به انبار اختصاصی یا انبارهایی که زیر نظر گمرک در کارخانه‌ها هستند منتقل شوند.
او افزود: به این معنی که اعلام شود صاحبان کالایی که مواد اولیه کارخانه‌ها را دارند برای ترخیص کالاها هر چه سریع‌تر اقدام کنند و بار را به‌صورت ترانزیت داخلی به یک مکان زیر نظر گمرک و یا با اجازه گمرک منتقل کنند، همچنین باید به ارگان‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی اعلام شود که بارهای وارداتی خود را باید هر چه سریع‌تر تعیین تکلیف کرده و از بندر شهید رجایی خارج کنند. اگر این اقدامات صورت گیرد تخلیه بار بندر شهید رجایی می‌تواند بسیار پایین‌تر از ضرب‌الاجل ۲۴ ساعته رئیس جمهوری حتی در دو سه ساعت انجام شود.
سازمانی برای واردکنندگان تشکیل شود
وزیر اقتصاد دوره دوم روحانی با تاکید بر اینکه مشکل اساسی که در شرایط فعلی در بندر شهید رجایی باید احصا شود این است که آیا قدرت بارگیری و حمل در بندر وجود دارد یا نه؟ گفت: اگر امر ترانزیت داخلی کالا به خود دستگاه‌ها و واردکنندگان واگذار شود خود آن‌ها به‌سرعت می‌توانند با راه‌آهن و یا شرکت‌های حمل و نقلی باری قراردادهایی برای جابه‌جایی هر چه سریع‌تر بار خود و ترانزیت داخلی آن به امضا برسانند.
وی ادامه داد: از سویی دیگر می‌توان برخی از این کالاها که کالاهای اساسی و مجاز هستند ترخیص قطعی شوند و یا حتی حمل محلی انجام گیرد به این یعنی که از محوطه گمرک این بندر بار خارج شده و به جایی در همان بندرعباس یا منطقه اقتصادی شهید رجایی انتقال یابد.
کرباسیان افزود: همچنین اگر هماهنگی از سوی مسئولان دولتی صورت گیرد با هماهنگی بین سازمان بنادر و شرکت کشتیرانی می‌توان بارها و کانتینرها به دیگر بنادر کشور مانند بندر بوشهر، امام خمینی (ره) و یا حتی چابهار از طریق دریایی منتقل شوند.
رئیس اسبق گمرکات کشور پیشنهاد داد تا که در دولت یک ستاد یا سازمانی برای واردکنندگان، ذی‌نفعان و سازمان‌های مربوطه و درگیر در حادثه تشکیل شود تا فرآیندها تسریع شده و به مشکلات احتمالی با اختیارات تام رسیدگی شود.
آیا کالاهای ممنوعه وارد می‌شود؟
او در پاسخ به این سؤال که با تعجیل در ترخیص کالاها از بندر آیا کالاهای ممنوعه در این هیاهو و در این خلال به سرزمین اصلی وارد نمی‌شوند، اظهار کرد: وقتی کالا ترانزیت داخلی می‌شد مثل ترانزیت خارجی است و با یک‌رویه مشخص و با یک نوع مهروموم و نظارتی که بر روی آن کانتینر و جابه‌جایی آن صورت می‌گیرد از یک گمرک به یک گمرک دیگر منتقل می‌شود و اتفاق خاصی روی نمی‌دهد یعنی ترخیص قطعی صورت نگرفته که کالای ممنوعه وارد کشور شود.
کرباسیان ادامه داد: ترخیص قطعی باید توسط گمرک و پس از آنکه مجوزات لازم از سوی سازمان‌هایی مانند استاندارد، قرنطینه و... صادر شد صورت گرفته و باید نظارت به‌گونه‌ای باشد که این نوع کالاها از بندر شهید رجایی ترخیص قطعی نشوند به طور مثال در حال حاضر برخی از خودروها اجازه ورود به داخل کشور را ندارند بااین‌حال شرکت واردکننده برای کشورهای اطراف ما که محصور در خشکی هستند این خودروها را وارد می‌کنند و به صورت مهر و موم از گمرک بندر به گمرکاتی مانند دوغارون یا اینچه‌برون منتقل می‌کند تا از مرز خارج شوند در نتیجه اینکه باید دولت اجازه دهد تا کانتینرهای موجود در گمرک شهید رجایی به مکانی دیگر ترانزیت داخلی شوند و بعد آنجا مقررات بازرگانی و گمرکی را بر روی آن اعمال کند.
وزیر اسبق امور اقتصادی و دارایی در پاسخ به سؤال دیگری در مورد اینکه آیا این ظرفیت در بندر شهید رجایی وجود دارد که ترانزیت داخلی در ۲۴ ساعت صورت گیرد، گفت: اگر دست صاحبان کالا و کارخانه‌ها را دولت باز بگذارد تا خود برای حمل کانتینرهایی که وارد کرده‌اند تصمیم‌گیری مستقیم کنند مطمئناً آن‌ها نیز علاقه‌مند هستند تا راه‌حلی برای جابه‌جایی کالاهای در معرض خطر خود پیدا کنند.
او ادامه داد: در زمان مسئولیت بنده در گمرک خصوصاً در زمان‌های پایانی سال حجم کانتینرها بسیار زیاد بود با این حال در گمرک مجوز حمل داخلی از سوی سازمان متبوع صادر می‌کردم تا بتوانند از محوطه بندر کالای خود را زیر نظر گمرک خارج کنند؛ یعنی هیچ لزومی ندارد که کانتینرهای انتقالی به مرکز کشور انتقال یابند فقط کافی است اجازه صادر شود تا کانتینرها در یک محوطه دیگر که خارج از محوطه بندر شهید رجایی است به صورت پراکنده و با در نظر گرفتن شرایط ایمنی منتقل شوند در نتیجه یک کامیون می‌تواند در روز بیش از ۲۰ کانتینر را حمل و جابه‌جا کند. در این زمینه سازمان‌دهی و تجربه بسیار مهم‌تر از انتقال است؛ یعنی یک ستاد ویژه‌ای تشکیل شود تا از دستاوردهای قبلی گمرک در این حوزه استفاده شود.
کرباسیان در رابطه با اینکه اگر اجازه ترانزیت داخلی داده شود به یکباره تقاضا برای کامیون زیاد می‌شود و این بازار را از تعادل خارج می‌کند، بیان کرد: وقتی تقاضا افزایش یابد قیمت نیز افزایش می‌یابد و این یک اصل پذیرفته شده اقتصادی است برای همین است که باید دولت از تنوع مکانیزم‌های حمل و نقل استفاده کند و دیگر شقوق را مانند ریلی و دریایی نیز دخیل در تخلیه بندر کند تا عرضه و تقاضا به نسبت برابر شوند
او تاکید کرد: باید راه‌آهن امکان خود را بسیج کند و با حجم زیاد این کانتینرها را به مکان‌هایی که امکان بارگیری و تخلیه وجود دارد منتقل کند همچنین دولت اجازه حمل شهری بدهد و بار بتواند به گمرکات همجوار به طور مثال گمرک شهید باهنر، کرمان، یزد منتقل شود
وزیر اسبق اقتصاد درباره اینکه آیا بنادر دیگر امکان تخلیه کانتینری را با حجم بالا دارند و در روندهای آن بندر مساله مضاعفی بار نمی‌شود، گفت: وقتی بار کانتینری را به تکه‌های کوچک‌تر تقسیم کردید و آن را به گونه‌های مختلف انتقال دادید مطمئناً حجم بار دریایی و انتقالی به بنادر نیز کاهش می‌یابد و امکان آن وجود دارد که از ظرفیت‌های مغفول مانده در حال حاضر بنادر دیگر استفاده شود.
وی افزود: اولویت‌بندی در تخلیه نیز بسیار در این شرایط حائز اهمیت است، کانتینرهایی که نزدیک به دریا هستند و ممکن است مساله و بار مخاطراتی داشته باشد باید هر چه زودتر تخلیه شوند و همه این اطلاعات به صورت نظری وجود دارد، زیرا به طور کلی مانیفست کشتی این‌گونه است که اطلاعات بار را هم شرکت‌های حمل، هم بیمه و هم سازمان بنادر دارند و هم گمرک دارند.
اسناد با بار تطبیق ندارد، یعنی چه؟
کرباسیان در پاسخ به این سؤال که چرا برخی مدعی هستند که اظهارنامه‌های بعضی از وردات با آنچه در کانتینرها وجود دارد هماهنگی نداشته و باعث چنین فاجعه‌ای در بندر شهید رجایی شده است؟ اظهار کرد: مشکل دقیقاً همین‌جاست که اصولاً چرا باید اختلاف وجود داشته باشد مگر می‌شود کسی پیدا شود که یک باری را به یک شرکت حمل بدهد و آن شرکت حمل نداند که بار چیست تا اسناد آن را به فروشنده تحویل دهد تا فروشنده در ازای تحویل اسنادی که از شرکت حمل گرفته پول خود را از بانک وصول کند، علاوه بر این بر اساس همین اسناد بار بیمه می‌شود قطعاً بار مشخص است، زیرا کشتی باید بداند که چه باری را حمل می‌کند یعنی اینکه بار را روی عرشه منتقل کند در خم کشتی قرار دهد و یا... شرکت حمل و نقل و کشتیرانی باید بداند بار را کجا نگهداری کند و آیا بار مشکل‌زا هست یا نه تا بتواند بر اساس آن هزینه بار را گرفته و نظارت خود را بیشتر کند.
وزیر اسبق اقتصاد ادامه داد: در نتیجه همه این مواردی که گفته شد مشخص است که بار چیست، شرکت حمل چه باری را حمل کرده و بارچینی آن چگونه بوده است، در نهایت هم این اسناد به سازمان بنادر و دریانوردی تحویل داده می‌شود که اجازه پهلوگیری به کشتی داده شود؛ یعنی اگر یک باری وجود داشته باشد که اجازه ورود به آب‌های ایران نداشته باشد اصلاً امکان ندارد که پهلوگیری کرده و یا بار آن حتی تخلیه شود اینکه اسناد با بار تطبیق ندارد برای بنده با توجه به تجربه و دانشی که در این سال‌ها کسب کرده‌ام قابل‌درک نیست و یک مساله انحرافی است که مطرح می‌شود تا صورت مساله پوشیده بماند در نتیجه باید در رابطه با این فاجعه ریشه‌یابی دقیقی صورت گیرد.
