دلارزدایی ساختارهای قدرت اقتصادی جهانی را دگرگون می‌کند
به گزارش خبرنگار گروه سیاسی شبکه خبری ایران ۲۴، معاون وزارت مالی روسیه اعلام کرده است که روسیه و چین توافقنامه بین دولتی را مبنی بر انتقال مالی به حساب ارزهای ملی خود امضا کردند که به حاکمیت دلار در مبادلات ۲ کشور پایان می‌دهد.
بر اساس اظهارات وی، این مکانیزم راه حل جدیدی ایجاد می‌کند که می‌توان آن را دروازه بین روسیه و چین خواند.
رویارویی دلار با رویای تسلط یوآن و روبل
پیرامون این موضوع مهرداد حاجی‌زاده فلاح در مصاحبه با خبرنگار سیاسی شبکه خبری ایران ۲۴ درباره چرایی حذف دلار آمریکا از تجارت دوجانبه روسیه و چین و انجام معاملات با روبل و یوان گفت: دلارزدایی ساختارهای قدرت اقتصادی جهانی را دگرگون می‌کند.
وی افزود: اکنون تقریباً همه تجارت خارجی روسیه و چین با روبل و یوان انجام می‌شود.
این کارشناس مسائل اقتصادی توضیح داد: در سال گذشته، پایان دیدار دوجانبه با روسای بانک‌های مرکزی ایران و روسیه، قرارداد پیمان پولی دوجانبه برای تأمین نقدینگی به پول‌های ملی جهت تبادلات تجاری امضا شد.
حاجی‌زاده فلاح ادامه داد: قرار است با افتتاح زیرساخت معاملات توافقی ریال برون‌مرزی (ریال آفشور) در مرکز مبادله ارز و طلا در ایران، دستورالعمل‌های لازم به شبکه بانکی و بازرگانان ابلاغ شود.
وی افزود: با این پیمان پولی، مبادلات براساس ارزهای محلی ریال و روبل صورت می‌گیرد و نیازی به استفاده از ارزهای دیگر نیست. این آغاز جهشی در مبادلات تجاری کشور بوده و بسیاری از خطرات ناشی از تبدیل ارز و معاملات با سایر ارزها را پوشش می‌دهد؛ این موضوع برای تجار ایرانی و سرمایه‌گذاران روسی بسیار مطلوب است.
کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به مذاکرات هفت ساعته روسیه و چین و توافقات مهم دو کشور گفت: یکی از تصمیمات کلیدی آن، تقویت تجارت با استفاده از ارزهای روبل و یوآن به منظور کاهش وابستگی به دلار و شکستن سلطه مالی آمریکا است.
وی افزود: ولادیمیر پوتین تأکید کرده این توافق، روسیه و چین را از نفوذ «کشورهای سوم» محافظت می‌کند؛ حدود ۹۰ درصد از کل پرداخت‌های بین روسیه و چین با استفاده از ارزهای روبل و یوان انجام می‌شود. رئیس‌جمهور روسیه همچنین فرآیند دلارزدایی از اقتصاد ملی و بین‌المللی را «اجتناب‌ناپذیر» خواند.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: مشکلات پرداخت واردکنندگان به یوان، عدم تمایل شرکت‌های خارجی به استفاده از ارز چین و محدودیت در انجام برخی تراکنش‌های تبدیل ارز از طریق معاملات صرافی، از جمله چالش‌های پیش رو در این زمینه است.
وی با بیان اینکه عرضه یوان در بازار محلی روسیه به دلیل فروش اجباری درآمدهای ارزی صادرکنندگان و فعالیت‌های روزانه بانک روسیه همچنان قابل توجه باقی مانده است، افزود: افزایش فشارهای ایالات متحده بر کشورهای دوست روسیه موجب تشدید محدودیت‌های پرداخت برخی بانک‌ها در امارات متحده عربی، چین و ترکیه به همتایان روسی شده که پیچیدگی‌هایی در تجارت به وجود آورده است. بر اساس داده‌های بانک مرکزی روسیه، واردات این کشور در پنج ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۳ میلیارد دلار کاهش یافته است. همچنین دور جدید تحریم‌های آمریکا، دهها شرکت چینی را هدف گرفته که احتمالاً وضعیت واردات از چین را تشدید خواهد کرد.
کارشناس مسائل اقتصادی خاطرنشان کرد: تقویت روبل می‌تواند به بانک مرکزی روسیه در مقابله با تورم بالا کمک کند، اما در عین حال ممکن است درآمدهای صادراتی و بودجه ملی را کاهش دهد. روند و میزان تقویت روبل در برابر یوان به تصمیمات مقامات مربوطه بستگی دارد؛ ممکن است بانک مرکزی روسیه مداخلات خود را تا زمان تثبیت بازار متوقف کند یا دولت الزامات فروش اجباری ارز خارجی را کاهش دهد.
وی همچنین اشاره کرد که تقاضا برای ارز چین در روسیه باعث ایجاد شکاف‌هایی در سیستم مالی این کشور شده است. با توجه به نرخ بهره نزدیک به ۲۰ درصد در روسیه که وام‌گیری به روبل را دشوار می‌کند، وام‌های یوآنی برای برخی شرکت‌های روس از اهمیت بالایی برخوردار شده، اما کمبود یوان در بازار گردش مالی به بحران نقدینگی منجر شده است.
حاجی‌زاده یادآور شد: بسیاری از کسب‌وکارهای فعال در تجارت خارجی، وام‌های خود را به یوان دریافت می‌کنند، زیرا هزینه دریافت وام به این ارز برای آنها به صرفه‌تر است و فرآیند دریافت وام به روبل و تبدیل آن به یوان پیچیده و پرهزینه است. به همین دلیل، قبلاً صادرکنندگان تمایل داشتند وام‌های خود را به دلار و یورو دریافت کنند.
این کارشناس مسائل اقتصادی اشاره کرد: در ماه‌های اخیر، روسیه با بحران نقدینگی یوان مواجه شده به طوری که تقاضا برای یوآن از عرضه آن پیشی گرفته است. مقامات بانک اسبربانک اعلام کرده‌اند که در سپتامبر گذشته، بانک‌ها به دلیل کمبود یوان قادر به وام‌دهی با ارز خارجی نبوده‌اند و این مشکلات نقدینگی موجب کاهش سرعت وام‌دهی در ماه‌های اخیر شده است.
حاجی‌زاده فلاح با اشاره به مساله استفاده از ارز محلی در تجارت میان اعضای بریکس اظهار داشت: این پیشنهاد حمایت چندانی در میان کشورهای عضو ندارد.
وی اذعان کرد: حتی بحث ایجاد یک ارز مشترک بریکس نیز فعلاً با مقاومت داخلی روبرو است. علاوه بر این، موضوع کنار گذاشتن دلار در تجارت بین این کشورها توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده و در حال حاضر در کانون توجهات سیاسی ترامپ قرار دارد و تهدید کرده است که در صورت حذف دلار از معاملات، تعرفه‌هایی بر کشورهای عضو بریکس اعمال خواهد کرد.
حاجی‌زاده فلاح با بیان اینکه چین در این زمینه دچار سردرگمی و فشار دوطرفه است، افزود: این کشور به شدت به سیستم مالی مبتنی بر دلار آمریکا وابسته بوده و جدا شدن کامل از آن برایش بسیار دشوار است. طبق برآوردهای مختلف، چین حدود ۱.۱ تریلیون دلار از بدهی‌های آمریکا را در اختیار دارد که فروش این حجم از دارایی‌های دلاری بدون افت شدید ارزش و تأثیر منفی بر اقتصاد چین امکان‌پذیر نیست. علاوه بر این، فروش دارایی‌های دلاری چین در نهایت به معنای دریافت دلار نقد است که باید در جای دیگری سرمایه‌گذاری شود. همچنین به دلیل تراز مثبت تجاری چین، این کشور به طور مداوم دلارهای بیشتری نسبت به نیازهای سرمایه‌گذاری خود جمع‌آوری می‌کند.
وی تصریح کرد که تصمیم به عدم سرمایه‌گذاری در بازار سهام آمریکا ممکن است در رسانه‌ها تیتر شود، اما واقعیت این است که در این صورت چین خود را از دسترسی به شرکت‌های پیشرو و پویای جهانی محروم خواهد ساخت.
حاجی‌زاده فلاح در ادامه یادآور شد: بسیاری از متحدان و شرکای نزدیک چین، نظیر روسیه، ایران و کره شمالی، هم‌اکنون روابط خود را از دلار قطع کرده‌اند. اگرچه چین ممکن است تمایل به همراهی سیاسی با این کشورها داشته باشد، اما به هیچ عنوان حاضر به به اشتراک گذاشتن آسیب‌های اقتصادی آنها نیست.
وی با بیان اینکه چین ممکن است یک نهنگ اقتصادی باشد که در دریای دلار شنا می‌کند، تاکید کرد: چین، گرچه جزو بازیگران اقتصادی بزرگ است، اما همچنان به شدت در چارچوب نظام دلار جهانی فعالیت می‌کند.
نقش چین در نظام مالی جهانی؛ رشد اقتصادی، محدودیت‌های یوان و چالش‌های مقابله با دلار آمریکا
کارشناس مسائل اقتصادی، درباره نقش چین در نظام مالی جهانی توضیح داد: چین ممکن است به‌عنوان کارخانه جهان شناخته شود و از مازاد تجاری یک تریلیون دلاری خود افتخار کند، اما نظام تجارت جهانی که در آن فعالیت می‌کند، بر پایه دلار آمریکا است و چین تمایلی به این وضع ندارد.
وی افزود: در چند دهه نخست اصلاحات و دوران گشایش اقتصادی پکن، رشد اقتصادی چین چشمگیر بود، اما حساب سرمایه این کشور از بازارهای جهانی جدا نگه داشته می‌شد و واحد پول چین، یوان یا رنمینبی، محدود به استفاده داخلی بود. تنها در سال ۲۰۱۰، زمانی که چین به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده بود، آغاز به باز کردن ارز خود برای استفاده در سطح بین‌المللی کرد. از آن زمان استفاده از یوان افزایش یافته، اما نسبت به اندازه اقتصاد این کشور، یوان همچنان تنها یک ارز تجاری جهانی جزئی محسوب می‌شود. معامله‌هایی مثل تجارت بین چین و هنگ کنگ یا روسیه قابل توجه‌اند، اما در تجارت بین نهادهای غیرچینی استفاده گسترده‌ای از یوان نمی‌شود.
این کارشناس تاکید کرد: شرکای سیاسی چین عمدتاً خارج از نظام دلاری فعالیت می‌کنند و از سال ۲۰۱۰ تاکنون کارشناسان متعددی ظهور یوان را به‌عنوان ارزی مهم جهانی پیش‌بینی کرده‌اند. با اضافه شدن رنمینبی به سبد حقوق برداشت ویژه (SDR) صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۱۶، انتظار می‌رفت این روند سریع‌تر پیش رود، اما در واقع پیشرفت قابل توجهی حاصل نشده است. رهبران چین بارها از نظام مبتنی بر دلار آمریکا انتقاد کرده‌اند اما در ایجاد جایگزینی قوی و قابل قبول برای رنمینبی بسیار محتاط بوده‌اند.
حاجی‌زاده افزود: چین بدون شک از نظام مالی جهانی کنونی سود برده است، اما اکنون بیشتر از گذشته نسبت به قدرت ایالات متحده در اعمال تحریم‌ها و محدود کردن شرکت‌ها و کشورها در نظام مالی جهانی هوشیار شده است. تحریم‌های آمریکا توان تخریبی بالایی دارند و می‌توانند مانع تعاملات اقتصادی شوند؛ رویدادی که پس از حمله روسیه به اوکراین و جدایی بانک‌های روسی از سیستم سوئیفت شاهد آن بودیم. همچنین مسدود شدن ذخایر ارزی روسیه در خارج از کشور نشان داد که وجود ذخایر بلااستفاده چه محدودیتی ایجاد می‌کند. به همین دلیل تجارت میان روسیه و چین با استفاده از رنمینبی انجام می‌شود؛ روس‌ها به دلیل تحریم‌ها مجبور به پذیرش شرایط ارائه شده توسط چین هستند.
وی گفت: بی‌میلی چین در تبلیغ گسترده رنمینبی به‌عنوان جایگزینی برای دلار بیشتر ناشی از تمایل این کشور به حفظ کنترل بر پول ملی است. حزب کمونیست چین که به کنترل کامل اهمیت می‌دهد، با حفظ حساب سرمایه تقریباً بسته و تعیین روزانه نرخ ارز توسط بانک خلق چین در محدوده‌های معاملاتی محدود، قصد ندارد قدرت اقتصادی را واگذار کند، همانطور که از واگذاری قدرت سیاسی نیز خودداری می‌کند.
دلارزدایی روسیه و چین؛ راهبرد مقابله با تحریم‌های غرب و تقویت تجارت دوجانبه
کارشناس مسائل اقتصادی یادآوری کرد: روسیه این هفته از فاصله گرفتن تقریباً کامل تجارت دوجانبه خود با چین از استفاده از دلار آمریکا خبر داد. این اقدام نشان‌دهنده تعهد دو کشور به کاهش وابستگی به نظام اقتصادی تحت رهبری آمریکا است.
حاجی‌زاده فلاح گفت: علاوه بر کاهش وابستگی به ارز جهانی تحت سلطه غرب، این روند «دلارزدایی» به روسیه و چین امکان می‌دهد تا تحریم‌های گسترده‌ای را که تجارت مسکو در بازار بین‌المللی را محدود کرده است، دور بزنند.
وی افزود: تحریم‌های غرب از سال ۲۰۲۲ موجب رشد تجارت بین روسیه و چین شده و ارزش مبادلات در سال گذشته میلادی ۲۶ درصد افزایش یافته و به ۲۴۰ میلیارد دلار رسیده است. همچنین، چین به بزرگ‌ترین واردکننده نفت روسیه در جهان تبدیل شده است.
کارشناس مسائل اقتصادی عنوان کرد: دلارزدایی تنها اقدام روسیه برای مقابله با تحریم‌های شدید نیست؛ مقامات روس در نشست سازمان ملل اعلام کردند که کرملین میلیاردها دلار برای ایجاد مسیرهای تجاری جدید در آسیا سرمایه‌گذاری می‌کند. این طرح شامل دو کریدور حمل و نقل جدید است؛ یکی از طریق دریای خزر به قرقیزستان و دیگری از بلاروس تا پاکستان ادامه دارد. این اقدامات در چارچوب برنامه‌های پیشین مانند کریدور شمال-جنوب، راه‌آهنی که روسیه را از طریق ایران به اقیانوس هند متصل می‌کند، دنبال می‌شود.
حاجی‌زاده فلاح تاکید کرد: روسیه و ایران نیز با اتصال سیستم‌های بانکی خود، توانایی تراکنش‌های مالی مستقیم را افزایش داده‌اند؛ چرا که هر دو کشور تحت تحریم‌هایی قرار دارند که معاملات آنها با غرب را محدود می‌کند. زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، ایالات متحده و کشورهای اروپایی تحریم‌های شدیدی علیه مسکو اعمال کرده‌اند که به‌خصوص محدودیت‌هایی در صادرات نفت روسیه به غرب و فروش آن با قیمت رقابتی ایجاد کرده است. حمل کالا از طریق کریدورهای زمینی خارج از حوزه نفوذ کشورهای تحریم‌کننده، اجرای ممنوعیت‌ها را برای قدرت‌های غربی دشوارتر می‌کند.
وی ادامه داد: با این حال، گذشته نشان داده است که روسیه هنوز در موقعیت کاملاً مشخصی قرار ندارد. تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران، از جمله تحریم‌های فشار حداکثری دوران دولت ترامپ، توسعه مسیر شمال-جنوب را کند کرده است؛ از سوی دیگر، فشارهای ایالات متحده، روابط اقتصادی نزدیک روسیه با چین را پیچیده کرده است، چرا که حمایت چین از مسکو ممکن است تبعاتی از سوی غرب به دنبال داشته باشد. در نتیجه، افزایش تعاملات اقتصادی چین با کشورها یا نهادهای تحریم‌شده مانند ایران و روسیه، ریسک قرار گرفتن تحت تحریم‌های اروپایی و آمریکایی را افزایش خواهد داد.
چالش‌های صادرات و تحولات روابط اقتصادی روسیه، چین و ایران
کارشناس امور اقتصادی، اعلام کرد: صادرات روسیه به دلیل محدودیت‌های زیرساختی با مشکلاتی مواجه شده است. در سال‌های اخیر، صادرات تسلیحات روسیه کاهش یافته، اما چین همچنان حجم قابل توجهی از کالاهای دو منظوره که نیاز فوری صنعت نظامی روسیه را تامین می‌کنند، به این کشور صادر می‌کند.
حاجی‌زاده فلاح اضافه کرد: همکاری‌های دیجیتال میان چین و روسیه تحت تأثیر تحریم‌های غرب قرار گرفته است؛ شرکت‌های بزرگ دیجیتال چین به علت نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا، پروژه‌های متعددی در روسیه را لغو کرده‌اند. تجارت روسیه با چین عمدتاً با استفاده از یوان چین انجام می‌شود، اما روسیه همچنان در معاملات جهانی خود به دلار آمریکا وابسته است که این وضعیت در صورت شبیه‌سازی برای ایران نیز صادق خواهد بود.
وی گفت: در خصوص ایران باید اشاره کرد که دلار و یورو در بازارهای جهانی مدیریت باثباتی دارند و به عنوان ارزهای معتبر، نقطه اطمینانی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. هرگونه دستکاری در قیمت دلار که میان ارزش اسمی و واقعی آن فاصله ایجاد کند، جذابیت سرمایه‌گذاری در دلار را افزایش می‌دهد. سیاست ارزی دولت ایران تلاش می‌کند قیمت دلار را تثبیت و نوسانات آن را کنترل کند، هرچند دوره‌هایی از نوسان را نیز تجربه می‌کند که مردم برای حفظ ارزش سرمایه خود به بازار ارز روی می‌آورند.
کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: تحریم‌های غرب علیه روسیه منجر به افزایش چشمگیر تجارت با رنمینبی چین شده است. این محدودیت‌ها موجب تقویت نقش رنمینبی و کاهش وابستگی به دلار شده‌اند؛ به طوری که معاملات دوجانبه با ارز چینی در ماه‌های اخیر تا ۵۳ درصد افزایش یافته است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۰ حدود ۸۰ درصد تجارت خارجی چین با دلار بود که پس از تحریم‌ها، این درصد به نصف کاهش یافته است. این شرایط برای روسیه و چین مناسبت دارد؛ روسیه که گزینه‌های ارزی محدود دارد و چین که در تلاش برای افزایش نفوذ اقتصادی خود و بین‌المللی کردن یوان است.
حاجی‌زاده فلاح توضیح داد: با توجه به محدودیت‌های غرب بر تجارت بین‌الملل ایران، جایگاه ایران و روسیه در منطقه باعث شده است دیپلماسی اقتصادی بر پایه مبادلات یوان-ریال و یوان-روبل در حوزه انرژی در سال‌های آتی توسعه یابد.
وی خاطر نشان کرد: نکته مهم درباره جایگاه ایران در دیپلماسی اقتصادی چین، نقش تجارت و سرمایه‌گذاری است. ایران بازاری بزرگ و جذاب برای کالاهای چینی محسوب می‌شود و دو کشور طی بیش از ۵۰ سال قراردادهای سرمایه‌گذاری متعددی بر اساس ارزهای مرجع جهانی داشته‌اند. در سال‌های اخیر، ایران برای مقابله با تحریم‌های بین‌المللی آمریکا و غرب به دنبال انجام تبادلات تجاری غیر دلاری بوده است و چین نیز در راستای استراتژی خود برای تضعیف هژمونی دلار آماده انعطاف‌پذیری بیشتری در حوزه سرمایه‌گذاری‌های مشترک شده است. روندهای اخیر نشان می‌دهد که منطقه غرب آسیا و به ویژه ایران بار دیگر به اولویت‌های تازه سیاست تجاری و دیپلماسی اقتصادی چین با تمرکز ویژه بر سرمایه‌گذاری تبدیل شده‌اند.
به گزارش گروه سیاسی شبکه خبری ایران ۲۴، به نظر می‌رسد اقدامات آمریکا علیه برخی کشورهای مخالف سیاست‌های خود به زیان بزرگ برای این کشور تبدیل شده و عصر ثروت اندوزی واشنگتن با استفاده از جایگاه دلار بسر آمده است. از این دیدگاه ادامه حذف دلار از چرخه مبادلات تجاری میان کشورها بهترین راه برای مقابله با اقدامات یکجانبه گرایانه آمریکا است.
