انگیزه اصلی ساخت فیلم مشترک بین ایران و ترکیه مشخص نیست/قبل از انقلاب بازیگران ترکیه ای ارزان تر بودند

مدتی می‌شود که ساخت آثار سینمایی مشترک با ترکیه مورد توجه برخی سینماگران داخلی قرار گرفته است. همکاری میان سینمای ایران و ترکیه مسئله جدیدی نیست و به قبل از انقلاب بازمی‌گردد.

در آن زمان برخی بازیگران ترکیه ایی  در آثار سینمایی ایرانی بازی می‌کردند و برخی آنها از این طریق در میان مخاطبان ایرانی هم شناخته شده و معروف شده بودند. اما در سال‌های پس از انقلاب این همکاری تقریبا متوقف شد تا اینکه در سال‌های اخیر بار دیگر توجه فیلمسازان ایرانی به سینمای ترکیه جلب شده و این همکاری‌ها از سر گرفته شد.

با وجود اینکه در آثار مشترک ایرانی ـ ترکی بعد از انقلاب عموما بازیگران شناخته شده‌ای از هر دو کشور حضور داشته‌اند، اما به نظر می‌رسد هیچیک از این آثار نتوانسته آنطور که باید نظر منتقدان ومخاطبان را به خود جلب کند.

با این وجود همچنان خبر‌هایی از همکاری از سازندگان ایرانی با هنرمندان ترکی و ساخت آثار در ترکیه منتشر می‌شود.

در ادامه به معرفی برخی از فیلم و سریال‌هایی که در آنها میان سازندگان و هنرمندان ایران و ترکیه همکاری صورت گرفته است، می‌پردازیم.

«جن زیبا» 
سال ۱۳۹۶ فیلم «جن زیبا» با بازی یک بازیگر زن مشهور ترک که در میان مخاطبان ایرانی سریال‌های ترکی شناخته شده بود، ساخته شد.

بایرام فضلی، نویسنده و کارگردان این فیلم «نورگل یشیلچای» را در این فیلم در کنار فرهاد اصلانی قرار داد و این اثر را در ترکیه و ایران اکران کرد.

«جن زیبا» با وجود توانایی غیر قابل انکار فرهاد اصلانی در بازیگری و محبوبیت نورگل یشیلچای، مورد قبول منتقدان و مردم قرار نگرفته است.

«مست عشق»
خبر ساخت فیلمی درباره مولانا، شاعر بزرگ پارسی، آن هم در ترکیه در سال ۱۳۹۸ توجه علاقه‌مندان به سینما را به خود جلب کرد.

حسن فتحی تصمیم گرفته بود یکی از پربحث‌ترین موضوعات در ادبیات ایران یعنی ارتباط شمس تبریزی و مولانا را به تصویر بکشد.

حضور شهاب حسینی و پارسا پیروزفر به عنوان نقش‌های اصلی فیلم نیز عامل دیگری بود که به کنجکاوی و انتظار بری این فیلم دامن میزد. چند ماه از شروع تصویربرداری سریال نگذشته بود که فیلم حسن فتحی به خاطر آنچه که اختلافات میان سرمایه گذاران عنوان شد و نیز همه گیری کرونا، متوقف شد.

سکانس‌های باقی مانده فیلم در سال ۱۴۰۰ تصویربرداری شد. اکران این فیلم به دلیلی موضوع آن با حرف و حدیث‌هایی همراه شد، اما درنهایت در سال ۱۴۰۳ در ترکیه و ایران اکران شد.

«مست عشق» به خاطر موضوع جذاب و حضور بازیگران شناخته شده ایرانی و ترکی، بسیاری را به سینما کشاند و فروش خوبی هم داشت، اما این فیلم هم آنچنان که انتظار می‌رفت نتوانست رضایت مخاطبان را جلب کند.

شاید موضوع پیچیده فیلم و نیز محدودیت‌ و سانسور‌های زیاد باعث شد تا فتحی و تیم وی نتوانند درباره چنین موضوع چالش‌برانگیزی به درستی و به صورت منسجم قصه پردازی کنند.

«بلیط یک طرفه»
سریال «بلیط یک طرفه» به کارگردانی پوریا حیدری‌اوره، اسفند سال گذشته با یک مراسم فرش قرمز با حضور بازیگران ایرانی و ترک، به صورت رسمی به مخاطبان معرفی شده و کار خود را آغاز کرد. در این سریال بازیگرانی همچون حامد کمیلی و علی شادمان و نیز ارکان پتک کایا بازیگر معروف ترکیه، به ایفای نقش پرداخته‌اند.

«بلیط یک طرفه» با وجود حضور بازیگران معروف از ملیت‌های مختلف، این سریال نتوانست موفقیت چشمگیری کسب کند. مشکلات فنی، و دوبله ضعیف سریال از جمله انتقاداتی است که به سریال «بلیط یک طرفه» وارد شده.

چند روز قبل نیزعنوان شد که سیامک ابراهیمی، فیلمساز و عکاس ایرانی، قرار است فیلم «در میان ما» را در ایران و ترکیه مقابل دوربین ببرد.

طبق خبر‌ها در فیلم «در میان ما» ترکیبی از بازیگران سرشناس ایرانی و ترک ایفای نقش خواهند کرد.

این فیلم روایتگر داستان زنانی هستند که در دل محدودیت‌های فرهنگی، خانوادگی و اجتماعی که دارند به دنبال معنا، آزادی و بازتعریف هویت فردی خود هستند.

با توجه به اینکه همکاری ایران و ترکیه در زمینه فیلمسازی به دوران قبل از انقلاب برمی‌گردد. با یک منتقد گفت‌ و‌گو کردیم تا نظر وی را درباره تولیدات مشترک ایران و ترکیه و دلیل علاقه تولیدکنندگان به اینگونه آثار در قبل و بعد از انقلاب جویا شویم.

طهماسب صلح‌جو منتقد و نویسنده پیشکسوت سینما  در گفت‌ و‌گو با ایران ۲۴ درباره آثار مشترک سینمای ایران و ترکیه پیش از انقلاب عنوان کرد: قبل از انقلاب جدا از اینکه همکاری ایران و ترکیه می‌توانست سبب موفقیت آن اثر شود، از نظر تولید فیلم برای سینمای ایران مفید بود، زیرا کار مشترک با ترکیه هزینه کمتری را به تهیه کننده ایرانی تحمیل می‌کرد. علت هم این بود که در آن زمان ترکیه از نظر اقتصادی ضعیف بود و ارزش پول این کشور پایین بود. پولی که در ایران به عنوان سرمایه فیلم در نظر می‌گرفتند و سرمایه معمولی هم بود، در آنجا پول زیادی محسوب می شد. علاوه بر این دستمزدی که به بازیگران ترک می‌دادند خیلی کمتر از دستمزدی بود که به بازیگران ایرانی می‌دادند. 

وی افزود: علاوه بر اینکه استفاده از بازیگران و حتی کارگردان ترک هزینه کمتری برای آنها دداشت، دوتا بازار داشتند و فیلم‌ها هم در ایران و هم در ترکیه اکران می‌شد؛ از این طریق به کشور‌های دیگر هم فیلم صادر می‌کردند. همان فیلم‌های فارسی که آنقدر تحقیرش می‌کردند آن زمان درمنطقه بازار داشت ودر کشور‌هایی مثل پاکستان وعراق نمایش داده میشد.

این منتقد در پاسخ به اینکه با توجه به تغییر شرایط اقتصادی در ایران و ترکیه، در حال حاضر انگیزه تولید کنندگان برای ساخت آثار مشترک با ترکیه چیست، گفت: شاید می‌خواهند بازار جدیدی درترکیه داشته باشند، اما این مسائل پشت پرده هم دارد. اکنون دقیقا نمی توان گفت که هدف تولیدکنندگان از ساخت آثار مشترک با ترکیه چیست. تولید کنند‌گان هم درباره اهداف خود صحبت نمی‌کنند. اما معمولی‌ترین دلیلی که به نظر آدم می‌رسد این است که این همکاری‌ها تلاشی است برای اینکه بازاری برای فیلم‌های ایرانی در ترکیه گشوده شود ولی بعید می‌دانم دراین زمینه موفق باشند.

صلح‌جو خاطرنشان کرد: سینما هنر است، اما فیلمسازی صنعت است. صنعت فیلمسازی فارغ از این ارزش های‌هنری و سینمایی با سرمایه سروکار دارد. هر جریان فیلمسازی که باعث شود سرمایه گذار روی یک فیلم کمتر هزینه کند و بیشتر سود ببرد طبعا رونق می‌گیرد. این مسائل کمی پیچیده است. اکنون وضعیت اقتصادی ایران با ترکیه خیلی فرق دارد. جا‌ها عوض شده است و اینکه چرا این تولیدکنندگان اینکار را میکننذ و پشت ماجرا از نظر اقتصادی برای تولیدکنندگان چه سودی دارد مشخص نیست.

این منتقد در عین حال یادآور شد: برنامه ریزی‌های سیاسی هم می‌تواند انگیز‌های برای ساخت آثار مشترک میان دوکشور باشد. در واقع از فرهنگ به نوعی بهره برداری سیاسی می‌شود. 

صلح‌جو فیلم «مست عشق» ساخته حسن فتحی را در این زمینه مثال زده و عنوان کرد: حسن فتحی در ترکیه فیلمی درباره مولانا می‌سازد. یک دلیلش می‌تواند این باشد که ترکیه، چون مولوی دورانی از عمرش را در قونیه گذرانده و همانجا دفن شده اکنون مولوی را مال خود می‌داند در حالی که در آن دوره که مولوی در قونیه زندگی می‌کرده، کشوری به نام ترکیه وجود نداشته است. اما اکنون مولوی یکی از منابع بزرگ درآمد توریستی برای ترکیه است. پس یکی از دلایل ساخت آثار مشترک ایرانی ـ ترکی می‌تواند سیاست فرهنگی باشد. یک ایرانی دارد درباره مولوی حرف می‌زند که اشعار وی به زبان فارسی سروده شده است. 

این منتقد با بیان اینکه ساخت آثار مشترک با ترکیه اکنون دلایل گسترده و پیچیده‌ای دارد، تاکید کرد: قبل از انقلاب این قضیه کاملا واضح بود. چون هزینه فیلم برداری در سینمای آن زمان در ایران بالا بود و تهیه کننده‌ها به جای اینکه دست مزد‌های کلانی به هنرپیشه‌های ایرانی بدهند، با هنرپیشه‌های ترکیه قرارداد‌هایی بسیار ارزانتر می‌بستند. «جونیت آرکین» بازیگر مطرح ترکیه که درایران به «فخرالدین» معروف شد، جزو اولین قدم‌ها برای همکاری سینمای ایران وترکیه بود. «جونیت آرکین» که بازیگر خوش چهره‌ای هم بود، خیلی در ایران معروف و محبوب شد. ولی، چون وضعیت اقتصادیشان فرق می کرد، دستمزدی که به او می‌دادند به اندازه دست مزد بازیگران درجه یک یا حتی درجه سه ایرانی هم نبود.