فرهنگ عاشورایی یعنی وحدت آفرینی و چشم پوشی از نگاه شخصی

ایران، کشوری با پیشینه‌ای غنی از فرهنگ و آیین‌های مذهبی است و عاشورا یکی از مهم‌ترین نماد‌های دینی در این سرزمین به شمار می‌رود. واقعه‌ای که با پیام ایستادگی در برابر ظلم، جای خود را در دل مردم باز کرده و الهام‌بخش نسل‌های مختلف بوده است.

در دوره‌های سخت اجتماعی مانند جنگ، عاشورا برای بسیاری از مردم یادآور پایداری و فداکاری است و می‌تواند نقش مهمی در بازسازی امید و تقویت تاب‌آوری اجتماعی ایفا کند. 

در این خصوص شبکه خبری ایران ۲۴ گفت‌و‌گویی با حجت‌الاسلام «محمد صادقی» استاد دانشگاه و دین پژوه ترتیب داده و نظر وی را جویا شده است که در پی می‌آید:

صادقی ضمن تاکید بر اینکه عاشورا یک مکتب فکری است، گفت: عاشورا نه فقط یک روز خاص، بلکه یک مکتب فکری است که دیدگاه‌های مختلفی از جمله عرفانی، فلسفی و ایدئولوژیک و هم شاخصه‌های جدی نظامی و مدیریتی دارد و یک مکتب کامل محسوب می‌شود.

این استاد دانشگاه در مورد وحدت آفرینی عاشورا گفت: حال اگر بخواهیم عاشورا را از دیدگاه وحدت‌آفرینی مورد بررسی قرار دهیم می‌توانیم از علوم روانشناختی و جامعه‌شناسی استفاده کنیم که دیدگاه‌های اجتماعی را تحلیل می‌کنند. عاشورا در واقع تبلور پایبندی و پافشاری بر روی اعتقاد است. وقتی یک فرد تمام باور‌های خود را قبول دارد، همه دارایی خود را برای حفظ و حراست از باور‌های خود به میدان می‌آورد. 

وی با بیان این نکته که مفهوم عاشورا در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است، گفت: به عنوان مثال کشور غیراسلامی مانند هندوستان با وجود اینکه باور‌های مذهبی خاص خود را دارد ولی رهبر استقلال هند، مهاتما گاندی، در پیروزی هند در راستای وحدت‌آفرینی و تمرکز و تکیه بر روی داشته‌های دورنی، از تفکر عاشورا کمک گرفته است. 

این دین پژوه افزود: درسی که عشورا به ما می‌دهد تا پای جان بر پای باور‌ها ایستادن است؛ بنابراین هر فرد با هر نوع نگرش و سلیقه‌ای که پیش از عاشورا ممکن بود با سلیقه‌های دیگری دچار تعارض شود وقتی به ایدئولوژی اصلی بر می‌گردد سلیقه‌های شخصی را کنار گذاشته و همپیمان دیگران می‌شود. 

وی ادامه داد: حال ایدئولوژی می‌تواند اشکال گوناگون به خود گیرد؛ از اسقلال هندوستان گرفته تا مبارزه با دشمنان خارجی و دفاع از حرم مقدس و مدافعان سلامت و اکنون نیز می‌توان جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی را تعبیر کرد. در واقع همه افراد که در شرایط عادی بر سلایق و تفکرات شخصی خود پافشاری می‌کردند و سلایق دیگران را نمی‌پذیرفتند وقتی به طریقتی مانند عاشورا وصل می‌شوند می‌توانند از مسائل جانبی چشم پوشی کرده و آن ایدئولوژی اصلی که می‌تواند آرمان وطن خواهی و یا اسلام خواهی باشد، همه داشته‌های خود را فدا کنند.

صادقی افزود: یکی از اشکال فدا کردن دارایی‌های خود چشم پوشی از اختلافات سلیقه‌ای است و این چشم پوشی از اختلافات به منزله فدا کردن دارایی در راه وطن و یا همان ایدئولوژی اصلی است. 

وی در مورد نقش روحانیون و مبلغان دینی در قوی‌تر کردن همبستگی ملی از طریق عاشورا گفت: قطعا یکی از اصلی‌ترین نقش‌آفرینان در تبیین مکتب عاشورا، جامعه روحانیت و مبلغان هستند زیرا که باورمندی عاشورا موضوعیت دارد. نقل مصیبت سنگین عاشورا برای هر گروهی دردناک و اندوه‌برانگیز است، اما تبیین آن اصلی که عاشورا بخاطر آن رقم خورد و شکل گرفت، به راحتیِ انتقال محتوا احساسی عاشورا نیست. 

وی افزود:افرادی باید به تبیین ابعاد و لایه‌های مختلف عاشورا بپردازند که تاریخ اسلام را می‌شناسند و با بن‌مایه‌های ایدئولوژیک و اعتقادی اسلام و معارف عمیق و عرفانی اسلام آشنا هستند و درک درستی از انسان دارند و ترکیب و تلفیق حرکت انسانی – اسلامی عاشورا را می‌شناسند.