پیامدهای فعال سازی مکانیسم ماشه؛ از اعمال تحریم های سخت تا حمله نظامی
مکانیسم ماشه، آن کلید راهبردی که می‌تواند بازی دیپلماسی هسته‌ای ایران و حتی خاورمیانه را دگرگون کند، اکنون در کانون توجهات قرار دارد.
با فرصتی محدود تا ۹ شهریور، گره‌های فنی، الزامات قانونی، و ملاحظات سیاسی پیرامون فعالسازی این مکانیسم، موضوع گفت وگوی پیش‌روی شبکه خبری ایران ۲۴ با دکتر اردشیر پشنگ پژوهشگر ارشد انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا است.
این مصاحبه، واکاوی می‌کند که آیا اراده و توان عملیاتی لازم برای به کارگیری این اهرم حساس در مهلت تعیین‌شده وجود دارد؟ پیامدهای این تصمیم، چه در صورت کشیدن ماشه و چه در صورت انقضای ضرب‌الاجل بدون اقدام، و تأثیر آن بر آینده کشور از محورهای اصلی این بررسی است.
این پژوهشگر ارشد انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا هشدار می دهد که «با فعال شدن مکانیسم ماشه، بازگشت پرونده ایران به فصل هفتم منشور ملل متحد، بهانه‌ای برای مداخله نظامی قدرت‌ها خواهد شد.»
وی در تبیین بیشتر بحث فعال سازی مکانیسم ماشه و تاثیرات آن بر ایران تصریح کرد: شکی نیست اکنون تروئیکای اروپایی، مواضع بسیار سرسختانه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران دارند. طی روز‌ها و هفته‌های پیش‌رو آلمانی‌ها و در کل اروپایی‌ها فشار‌های بسیار بیشتری به ایران وارد خواهند ساخت و برای این منظور نیز ابزار قابل توجهی به اسم «درخواست فعالسازی مکانیسم ماشه» را در دست دارند!»
پشنگ در مورد تاثیر این اتفاق گفت: در ابتدای سال‌جاری شاهد بودیم قیمت دلار به عدد ۱۰۶ هزار تومان رسید، اما در حین جنگ اخیر از ۹۹ هزار تومان بیشتر نشد. دلیل این امر - علاوه بر عوامل دیگر و نقش دولت - عنصر روانی بود: بازیگران پشت‌پرده بازار در اوج جنگ هم قائل به این برداشت بودند که وضعیت به توافقی تازه منجر می‌شود.
وی افزود: اما اگر اخبار به‌سمت فعال‌شدن مکانیسم ماشه برود، پیش از آغاز مراحل حقوقی، اقتصاد ایران متأثر خواهد شد. واکنش اقتصاد این‌بار کاملاً متفاوت از دوره جنگ ۱۲ روزه خواهد بود و تأثیرپذیری سریع‌تر را شاهد خواهیم بود. البته دورنمای نهایی - چه توافق جدید، چه شکست دیپلماسی و جنگ - منوط به نتیجه دور ششم مذاکرات است.
این پژوهشگر ارشد مطالعات بین الملل در رابطه با چگونگی عملکرد مکانیسم ماشه نیز گفت: اگر یکی از طرف های اروپایی برجام (آلمان، انگلیس یا فرانسه) درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه را داشته باشند برای فعال سازی و در نهایت بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت نیازمند طی کردن سه مرحله است:
۱. ابتدا ادعای نقض مفاد برجام در «کمیسیون مشترک سازمان انرژی اتمی» مطرح می‌شود.
۲. اگر پس از ۱۵ روز اختلاف رفع نشد، موضوع به سطح وزرای خارجه ارجاع داده می‌شود.
۳. اگر در این مرحله هم پس از ۱۵ روز توافق حاصل نشود، پرونده ایران پس از ۱۰ سال به شورای امنیت بازگردانده می‌شود.
در انتها شورای امنیت ۳۰ روز فرصت دارد قطعنامه‌ای تصویب کند که نقض تعهد ایران را رد کند. احتمالاً روسیه و چین چنین پیش‌نویسی ارائه دهند، اما اگر توسط آمریکا، انگلیس یا فرانسه وتو شود، تمام تحریم‌های قطعنامه ۲۲۳۱ – شامل تسلیحاتی، مالی و نفتی – به‌طور خودکار بازمی‌گردد که در این صورت حتی همسایگان ایران نیز ملزم به اجرای تحریم‌ها خواهند بود.
وی با یادآوری این موضوع که پیامد‌ها بازگشت تحریم های سازمان ملل و شورای امنیت محدود به تحریم‌های اقتصادی کشور نخواهد ماند، تصریح کرد: در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه پرونده ایران زیر فصل هفتم منشور ملل متحد باز خواهد گشت. این فصل هم بسیار مهم است هم بسیار مبهم و می تواند بهانه ای برای سوءاستفاده قدرت‌ها ی جهانی علیه منافع ملی ما باشد زیرا در چنین شرایطی احتمال برخورد نظامی آمریکا، اسرائیل یا حتی متحدان اروپایی افزایش می‌یابد، دقیقاً مانند آنچه برای عراق در سال ۲۰۰۳ و لیبی در ۲۰۱۱ اتفاق افتاد همچنین فراموش نباید کرد که بنیامین نتانیاهو و لابی اسرائیل در غرب آشکارا دنبال چنین سناریویی برای حمله به ایران هستند.
