دیپلماسی استانی؛ فرصت تازه ایران برای نقشآفرینی جهانی
رضا مطلبی دکتری جغرافیای سیاسی، در یادداشتی اختصاصی برای ایران۲۴ دربارهٔ دیپلماسی استانی بهعنوان افقی تازه در سیاست خارجی نوشت.
تحولات جهانی سالهای اخیر نشان داده است که سیاست خارجی دیگر تنها در پایتختها شکل نمیگیرد. امروز شهرها و استانها نیز به بازیگران مؤثر روابط بینالملل تبدیل شدهاند؛ از همکاریهای فرهنگی و گردشگری گرفته تا جذب سرمایهگذاری و تبادلات علمی. ایران نیز میتواند از این روند جهانی بهرهمند شود و استانها را به کنشگران فعال عرصه دیپلماسی بدل سازد. در این میان، نقش هدایتگر وزارت امور خارجه بیش از پیش اهمیت مییابد.
استانهای ایران، هر یک با پیشینه تاریخی، فرهنگی، جغرافیایی و فرصتهای اقتصادی خاص خود، گنجینههایی ارزشمندند که میتوانند در تعاملات بینالمللی بدرخشند. ظرفیتهای کشور بهصورت پراکنده در استانها گسترده است، اما تا زمانی که این ظرفیتها وارد جریان ارتباطات خارجی نشوند، به فرصتهای واقعی تبدیل نخواهند شد. دیپلماسی استانی دقیقاً میکوشد همین مسیر را بگشاید و با قرار دادن استانها در خط مقدم تعامل با جهان، از توان بالقوه آنها بهرهبرداری مؤثر کند.
در عرصه اقتصاد، دیپلماسی استانی یعنی فعالسازی توان تولیدی استانها در بازارهای جهانی. هرگاه یک استان بتواند محصول یا خدمت خود را در کشورهای هدف معرفی کند، نهتنها برای خود درآمد ایجاد میکند، بلکه محرکی برای توسعه ملی نیز خواهد بود. در این میان، نقش سفارتخانهها و نمایندگیهای داخلی وزارت امور خارجه کلیدی است؛ چرا که آنها پل ارتباطی ظرفیتهای استانی با بازارهای جهانی محسوب میشوند.
اما حوزه اقتصاد تنها بخشی از این چشمانداز است. دیپلماسی استانی در فرهنگ نیز معنا و اهمیت ویژهای دارد. جشنوارهها، میراث فرهنگی، آیینها و هنرهای بومی هر استان میتواند زبان مشترکی برای ارتباط با ملتهای دیگر باشد. برگزاری هفتههای فرهنگی، تبادل هنرمندان و همکاریهای دانشگاهی، چهرهای مثبت و پویاتر از ایران به جهان معرفی میکند. چنین تعاملاتی علاوه بر تقویت صنعت گردشگری، به بهبود تصویر کشور در افکار عمومی جهانی نیز کمک میکند.
همچنین مسائل محیطزیستی و مرزی از دیگر عرصههای مهم دیپلماسی استانی است. بسیاری از استانهای مرزی با کشورهای همسایه چالشهای مشترکی همچون گردوغبار، منابع آبی یا مبادلات مرزی دارند. هماهنگی میان استانداریها و وزارت خارجه میتواند زمینه گفتوگو و همکاری با طرفهای مقابل را فراهم کرده و در نهایت سطح کیفیت زندگی مردم را بهطور مستقیم بهبود بخشد.
البته این مسیر بدون چالش نیست. نبود ساختار منسجم برای روابط خارجی در استانها، کمبود نیروی متخصص و نگاه سنتی به سیاست خارجی از مهمترین موانع این رویکرد است. با این حال، تجربه بسیاری از کشورها نشان داده است که اگر وزارت امور خارجه نقش راهبری و هماهنگکننده خود را به درستی ایفا کند، استانها میتوانند به دستاوردهای قابلتوجهی در عرصه بینالمللی برسند.
دیپلماسی استانی در نهایت یک پیام روشن دارد: ایران تنها تهران نیست؛ استانها نیز میتوانند نماینده ایران باشند.
اگر این ظرفیت بهدرستی فعال شود، نتیجه آن توسعه متوازنتر، افزایش اعتمادبهنفس منطقهای، گسترش اشتغال جوانان و تقویت حضور ایران در عرصه جهانی خواهد بود. امروز زمان آن رسیده است که از فرصتهای پنهان در دل استانها پرده برداشته شود و دیپلماسی کشور رنگ و بویی تازه و گستردهتر به خود بگیرد.
