رسانه تحلیلی تصویری بهمن، گروه اقتصاد - دانیال داودی: رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان نظام، با اشاره به کشورهایی که در شرایط غیر تحریمی سیصد، چهارصد میلیارد دلار به بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سایر کشورها بدهکار شدند، در مورد کشورمان فرمودند: «کشور ما با وجود تحریم، با وجود سختگیری‌ها، دچار بدهکاری نشد... بدهکاری ما نزدیک صفر است ــ صفر نیست، امّا نزدیک صفر است ــ این موفّقیّت کمی نیست.» پس از این سخنرانی، رادیو فردا نوشت: «[آیت‌الله] خامنه‌ای بر خلاف آمار بانک مرکزی، میزان بدهی خارجی ایران را "نزدیک به صفر" اعلام کرد و گفت این موضوع، از جمله موفقیت‌های نظام است.» در این یادداشت توضیح می‌دهیم که چرا به‌رغم آنکه بر اساس آمارهای بانک مرکزی، بدهی خارجی ایران بیش از 8.4 میلیارد دلار است، اظهارات رهبر معظم انقلاب نیز دقیق و صحیح است و گزارش انتقادی رادیوفردا «مغالطه‌آمیز» و «غیر علمی» است.
برای مقدمه، خوب است بدانیم که اعداد در موقعیت‌های مختلف، معنای متفاوت پیدا می‌کنند. به‌طور مثال 2 میلی‌متر اگر چه از نگاه یک جراح مغز، بسیار زیاد است اما در نظر یک خلبان هواپیما نزدیک به صفر است. برای خلبان مهم نیست که زمان فرود، هواپیما را 2 میلی‌متر عقب‌تر یا جلوتر بنشاند اما برای جراح مغز، دو میلی‌متر ممکن است به قیمت آسیب جدی به بیمار تمام شود. در اقتصاد نیز همین‌‌طور است. سهم بدهی کشورها از تولید ناخالص داخلی مهم است، نه اندازه‌ی بدهی. برای مثال، اگر فرد «الف» ماهیانه 3 میلیون تومان درآمد دارد، 6 میلیون تومان بدهکار باشد، این رقم بالاست اما اگر فرد «ب» 20 میلیون تومان درآمد دارد ولی بدهی‌اش 400 هزار تومان باشد، می‌تواند بگوید بدهی من نسبت به فرد الف، نزدیک به صفر است. در حالی که می‌دانیم، او 400 هزار تومان بدهی دارد.
با این منطق، اگر به بدهی ایران نگاه کنیم و آن را با بدهی کشوری مانند آمریکا مقایسه کنیم، موضوع روشن می‌شود. در سال 2020 سهم بدهی از تولید ناخالص داخلی در ایران 32 درصد بود که 30 درصد آن داخلی بود و تنها 2 درصد آن (نزدیک به 9 میلیارد دلار)، سهم بدهی خارجی دولت به تولید ناخالص داخلی بود. این در حالی است که در همان سال، سهم بدهی دولت آمریکا به تولید ناخالص داخلی‌اش 104 درصد بود که بیش از 90 درصد آن، نسبت بدهی خارجی به تولید ناخالص داخلی است. بنابراین سهم بدهی خارجی به تولید ناخالص داخلی ایران، تقریباً 0.02 برابر سهم بدهی خارجی آمریکا به تولید ناخالص داخلی این کشور است. همچنین سهم بدهی دولت ایران به کل بدهی دولتی در دنیا در سال 2020 برابر با 0.2 بوده است. همین رقم برای آمریکا معادل 31 درصد بوده است.
نتیجه آنکه شاید برای خبرنگار رادیوفردا که خود برای وطن‌فروشی ماهیانه مثلاً 15 هزار دلار می‌گیرد، 8 میلیارد دلار رقم قابل توجهی باشد اما وقتی می‌گوییم این عدد مربوط به بدهی خارجی ایران است، می‌توان گفت «نزدیک به صفر» است. گزارش رادیو فردا، بیش از آنکه انتقاد به آیت‌الله خامنه‌ای باشد، نشان‌دهنده‌ی اشراف ایشان به چارچوب‌های اقتصاد کلان است. از این دست مغالطات در گزارش‌های اقتصادی رادیو فردا بسیار است. به همین خاطر، استمرار مطالعه‌ی گزارش‌های اقتصادی این رسانه، می‌تواند در ذهن آن‌ها که با کلیات دانش اقتصاد آشنایی ندارند، تصویری غیرواقعی بسازد.
