کسی پشت کودک بازیگرها نمی‌ایستد/ماجرای «لیلا حاتمی» و «باران کوثری» فرق می‌کند
حسین سلطان محمدی روز شنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ در گفت‌وگوی اختصاصی با شبکه خبری ایران ۲۴، درباره رعایت حقوق کودک بازیگرها در آثار سینمایی و تلویزیونی عنوان کرد: در سینمای ما تا کنون چیزی در این زمینه منتشر نشده اگر هم مواردی را در خصوص کودک بازیگران رعایت می‌کنند، تا کنون چیزی درباره آن نگفته‌اند. تصورم این است که این موضوع در اینجا محلی از اعراب ندارد. چون بچه‌ها خودشان مصدر اختیار نیستند و والدین برایشان تعیین جهت می‌کنند. سیستم فیلم‌سازی هم از این قضیه استقبال و خود را توجیه می‌کند که والدین همراه کودک است و مشکلی ایجاد نمی‌شود.
وی افزود: خانواده‌ها، چون فضای سینما را فضایی شیک و لوکس می‌دانند، وقتی فیلم یا سریالی اکران خصوصی می‌شود یا در جشنواره‌ای مطرح می‌شود، کودک بازیگر خود را با تیپ، لباس و آرایشی خاصی در انظار حاضر می‌کنند؛ طوری که انگار دارد در هالیوود قدم می زند، این بچه اصلا رفتا عادی ندارد. چه دختر باشد چه پسر، با شکل و شمایل و ادای خاصی در مراسم ها حاضر می‌شود و این فقط به خاطر این است که پدر و مادر از ین شرایط لذت می‌برند.
سلطان محمدی ادامه داد: اینگونه مواقع مسائل تربیتی و آموزشی خیلی اولویت اصلی نیست بلکه شهرت، عکس و گاهی پول مطرح می‌شود. تفاخر والدین به اینکه کودکشان در فیلم یا سریالی بازی کرده، باعث می‌شود عوامل تولید هم خیلی به رعایت حقوق کودک بازیگر سر صحنه توجهی نکنند. تولید کننده فقط به فکر ساختن فیلم خود است، بازیگرها به فکر قرارداشان هستند و والدین هم مشغول فخر فروشی بابت شهرت کودکشان! در این شرایط بحث حقوق بازیگر کودک اولویت واقعی پیدا نمی‌کند و این هم به خاطر ناآگاهی والدین و هم به خاطر بی توجهی عوامل تولید است. بچه‌هایی که در تیزر‌های تبلیغاتی هستند هم همینطور هستند. با تیپ و مدل موی خاصی ظاهر می‌شوند و این انتخاب والدین است، بچه که سر در نمی‌آورد.
وی افزود: کودکان وقتی وارد عالم سینما می‌شوند نمی‌فهمند سینما یعنی چه، فقط از ظواهر و عکس خوششان می‌آید. نمی‌دانند با این شهرت چکار باید کنند. در صورتی که بازیگر بزرگسال می‌داند با این شهرت و تشکیلات باید گام بعدی را چگونه باشد. در مورد بازیگر کودک نقش اطرافیان مهم است. والدین در اینجا شانس آورد‌ه‌اند که کودک مثل برخی از بازیگران کودک در کشور‌های خارجی از والدینش بابت گرفتن پول‌های قراردادهایش شکایت نمی‌کند. مثل بازیگر «تنها در خانه» که در پی گرفتن پول قراردادهایش از والدینش بوده. باز خوب است اینجا از این موارد نداریم.
سلطان محمدی در پاسخ به اینکه سوال که بی توجهی به حقوق کودک در آثار سینمایی و تلویزیونی به دلیل عدم شناخت از سمت والدین است یا عوامل، گفت: در وهله اول عوامل تولید کننده و سیستم سینما باید این شناخت را ایجاد و والدین را توجیه کنند. حوزه نظارت و سازمان سینمایی می‌توانند در این زمینه تاثیرگذار باشند.
بازیگران کودک اغلب تک محصولی هستند و فراموش می‌شوند
این نویسنده ومنتقد سینمایی پیشکسوت به بازیگران کودکی اشاره کرد که در یک فیلم موفق حضور داشته‌اند، اما بعد از آن کسی سراغشان را نگرفته اند.
وی در این خصوص عنوان کرد: بازیگر کودک نقش «باشو» در فیلم «باشو غریبه‌ی کوچک» ساخته بهرام بیضایی را بعد از بازی کسی سراغش را نگرفت. بازیگران فیلم‌های آقای مجید مجیدی هم دچار همین سرنوشت شدند. کسی از این بازیگران یا نابازیگران کودک حمایت نکرد و کسی پشتشان نایستاد. فیلم موفق برای بچه نیست برای تولید کننده و کارگردان است. فیلمساز فیلمش را ساخته و پولش را بدست آورده و رفته دیگر کاری به بازیگر کودک ندارد. چون بازیگر کودک مثل بازیگر بزرگسال ارتباطات را نمی‌شناسد، کارش تداوم پیدا نمی‌کند. باید کسی او را راهنمایی و سرپرستی کند. والدینشان هم بلد نیستند این مسائل را مدیریت کنند. در برنامه «عصر جدید» هم کودک خواننده‌ای برای لرستان بود که الان بعد از دو سه سال اصلا خبری از او نیست. آیا والدین بازیگران نقش سارا و نیکا در سریال «پایتخت» توانستند بچه‌هایشان را در این فضا نگه دارند؟ سارا و نیکای سریال پایتخت چه چیزی به دست آوردند؟ به دلیل اینکه درست مدیریت نشدند درگیر حاشیه شدند. نمی‌دانستند حقوق کودک در فیلم و سریال چیست، والدین هم درکی از این موضوع نداشتند و سیستم هم چیزی نمی‌گوید. آنها درکی نداشتند که وقتی مجموعه ادامه پیدا می‌کند باید مراقب حواشی باشند.
سلطان محمدی ادامه داد: بازیگر «قصه‌های مجید» بعد از آن سریال موفق یکی دوتا کار کوچک دیگر انجام داد، اما اکنون کجاست؟ کارمند شهرداری اصفهان است. دیگر کسی در عالم سینما و تلویزیون از او استفاده نکرده است. اینها همه والدینشان شناختی از فضای سینما نداشتند؛ آدم‌های معمولی زندگی بودند که نهایتا کنار صحنه می‌ایستادند. اینها مثل بازیگر حرفه‌ای نیستند که بدانند باید چکار کنند و اگر بعد از یک کار رهایشان کردند، چطور با رابطه کارشان را پیش ببرند. چند سال پیش یک مجله به سراغ بازیگر کودک و ناشنوای فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» اثر خانم درخشنده رفت، و پیدایش کرد. این خانم با همسرش کار می‌کرد و مشخص شد خودش هم خیلی مشتاق نبوده بازیگری را ادامه دهد.
وی در عین حال خاطر نشان کرد: نمی توان گفت اینکه بازیگر کودک بعد از یک کار فراموش می‌شود، معضل سینماست. این ویژگی سینماست. کودکان در مرحله‌ای هستند که باید درس بخوانند و بدانند که سینما و تلویزیون ویژگی‌های خاص خود را دارد. فیلمساز که نمی‌تواند مرکز حمایتی از کودک بزند و تضمین کند که در همه آثارش حضور خواهد داشت. این مسئله ناگزیر است، ویژگی اینکاراست. والدینی که کودکشان را وارد کار بازیگری می‌کنند، باید به صورت تک محصولی بودن به آن نگاه کنند. بعد از آن بچه باید به روال عادی زندگی برگردد، درس بخواند و بازی کند. در «پایتخت ۶» پسر بچه‌ای بازی کرد و چون برای فصل بعدی دعوت نشده بود مصاحبه کرد و گله کرد. این افراد نمی‌داند اقتضای این شغل چیست و فقط درگیر شهرت و بزک کار شده‌اند. وقتی والدین توجیه نیستند بچه هم این را نمی پذیرد. عوامل تولید باید این آگاهی را به بچه بدهد که حضورش فقط برای یک فیلم است. باید بازیگران کودک از قبل توجیه شوند که شرایط چگونه است. اما در سازمان سینمایی ما چنین چیزی وجود ندارد.
اگر قوانین وضع شود آیا کسی رعایت هم می‌کند؟
سلطان محمدی افزود: اینکه حقوق کودک درآثار تصویری رعایت شود نگاه آرمانی است. اول باید اطلاعات و آگاهی داده شود و والدین توجیه شوند. ما در خیلی از ابعاد اصول آکادمیک و چهارچوب را داریم، اما عملا اجرا نمی‌کنیم. در ابتدا باید بگوییم این حقوق چیست؟ اگر قوانینی وضع شود، آیا کسی رعایت می‌کند؟ مثلا اکران فیلم «پیر پسر» به تاخیر افتاده تا آیین نامه جدید رده بندی سنی آثار به تصویب نهایی برسد و این فیلم با رده بندی سنی اکران شود، اما چه کسی این را رعایت می‌کند؟ از همان قدیم که این رده بندی مطرح شد، سینماداران برای اینکه مشتری از دست ندهند رده بندی را کنار گذاشتند، چون اقتصاد در اولویت دارد. در چنین وضعیتی که اولویت فرهنگ و اقتصاد مشخص نیست دیگر نمی‌شود به حقوق کودک فکر کرد.
این نویسنده و منتقد سینمایی پیشکسوت سپس به بازیگرانی اشاره کرد که از کودکی به واسطه حضور والدین در حوزه فیلم و سینما وارد حرفه بازیگری شده ومسیر درست و روشنی را طی کرده‌اند.
وی بیان داشت: افرادی مثل لیلا حاتمی، باران کوثری، پگاه آهنگرانی، ستاره پسیانی و ترانه علیدوستی که از کودکی وارد بازیگر می‌شوند و بازیگر می‌مانند، پدر مارشان در این حوزه بودند و ماجرایشان فرق می‌کند. اینها پدرشان پشتشان می‌ایستد بقیه اینطور نیستند.
والدین هنرمند اغلب دخترانشان را معروف می‌کنند!
سلطان محمدی سپس یادآور شد: اغلب کودکانی که به واسطه حضور والدین در این صنعت بازیگر شده‌اند، دختر هستند و پسران کمتر از این طریق به شهرت و محبوبیت رسیده‌اند. به نظر می‌رسد کسانی مثل لیلا حاتمی، پگاه آهنگرانی، باران کوثری، ماهور الوند را، چون دخترند والدین بیشتر حمایشان کرده‌اند. در میان پسران این مسئله کمتر دیده می‌شود و در دختران پررنگ‌تر است. دختر‌هایی که والدین هنرمند دارند نسبت به پسر‌ها بیشتر دیده می‌شوند و این را می‌توانیم یک ویژگی بدانیم. از قبل از انقلاب تا بعد از انقلاب این طور بوده است. شاید طنازی دخترانه یا داستان نویسی برای دختران و یا اینکه دختران حرف شنو‌تر از پسران هستند، باعث شده که بیشتر دیده شوند و تعداد دختر‌هایی که به واسطه همت والدین وارد این عرصه شدند بیشتر باشد. پسر آقای حسن فتحی هم بازی کرد ولی زیاد دیده نمی‌شود. پسر سیروس مقدم هم در سریال «پایتخت» بازی کرد ولی آیا این پسر بازیگر می‌شود؟
وی خاطر نشان کرد: اینکه فرد از کودکی به واسطه والدین وارد عرصه بازیگری شود هم تضمینی برای ماندگاریش نیست. مثل پولاد کیمیایی را چند وقت است نمی‌بینیم. مگر اینکه والدین مثل رخشان بنی اعتماد و جهانگیر کوثری باشند و یا حمید علیدوستی؛ و یا اینکه بچه استعداد داشته باشد یا القا شود که استعداد دارد و ایراداتش در مسیر تولید پوشانده شود. به جز این افراد خاص که راهنما داشته‌اند و کسی بوده که باگ‌های فن و حرفه‌ای بازیگری آنها را پوشش دهد، بقیه کودک بازیگرها بعد از یکی دو تا بازی محو شدند.
سلطان محمدی گفت: خیلی خوب است که مسائل تربیتی، صنفی، مراعات حقوق بازیگر و... در این حوزه رعایت شود. اما این مسائل آرمانی است و در سینمای ما رسیدن به این نقطه سخت است و یا زود است که به آن فکر کنیم. والدین کودک بازیگرها باید بپذیرند که اغلب برای بچه‌ها بازیگری در حد شهرت تک نوبتی به پایان می‌رسد مگر این که حمایت والدینی که خود در این صنعت هستند را داشته باشند و در کار‌های والدینشان ایفای نقش کنند. دنیای سینما دنیای دیگری است. افزایش آگاهی در این زمینه خیلی خوب است.
