اختلاف اصلاح‌طلبان بر سر استفاده از هر فرصت سیاسی
غلامرضا ظریفیان چهره سیاسی اصلاح‌طلب در گفتوگو با خبرنگار گروه سیاسی «شبکه خبری ایران ۲۴ » درباره اظهارنظری مبنی بر اینکه نوعی گرایش به سمت خالص‌سازی در درون جبهه اصلاحات دیده می‌شود و پرسش درباره پیامدهای این موضوع برای انسجام و موفقیت این جریان سیاسی، گفت: طبیعتاً در ارتباط با این موضوع نوع رابطه با دولت، حداقل همه احزاب چارچوب‌های اساسی کلی‌شان و اساسنامه‌هایشان اصل پذیرش نظام جمهوری اسلامی است، البته با انتقادهای متفاوتی که ممکن است درباره رویه‌ها، جریان‌ها و جناح‌ها مطرح شود.
وی افزود: اما درباره نوع و میزان رابطه با دولت و حاکمیت، حداقل در دو، سه دوره اخیر اختلاف دیدگاه‌هایی ایجاد شده است؛ اینکه آیا ما باید، به ویژه در ارتباط با دولت‌هایی که به جریانات اصلاح‌طلب نزدیکند، از این فرصت استفاده حداکثری کنیم و همراهی کامل را با مسائل نظام و حاکمیت داشته باشیم، و هرگاه عرصه‌ای باز شد، از آن به عنوان فرصتی برای پیشرفت استفاده کنیم، یا خیر.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ادامه داد: در واقع ما در عین همکاری و همراهی، مبتنی بر چارچوب‌های اصلاح‌طلبی، هر کجا که حاکمیت و دولت در چارچوب‌های مردم‌سالارانه و بنیادهای اساسی کشور مانند حاکمیت ملی، وحدت سرزمینی، فرهنگ مذهبی و ملی حرکت کند، امکان همکاری داریم و این اقدامات اصلاح‌طلبانه را حمایت و تأیید می‌کنیم.
ظریفیان با تاکید بر نقش حامی منتقد؛ تصریح کرد: اما در برخی موارد به دلیل اینکه مجموعه نظام با گرایشات مختلفی از جمله اصولگرا و اصلاح‌طلب مواجه است و در خود اصولگراها نیز جریان‌های تند و کند وجود دارد که نقشی مهم در بخش‌هایی از حاکمیت ایفا می‌کنند، سؤال این است که آیا ما باید همواره از هر روزنه استفاده کنیم یا نه؛ در حالی که نگاه اصلاح‌طلبانه را نیز هر جا که ممکن است تقویت می‌کنیم و از فرصت‌ها بهره می‌بریم، اما نقشی منتقدانه نیز داریم. این انتقادها میان برخی احزاب اصلاح‌طلب ساختارگراتر است و بخشی نیز به انتقادهای رفتاری می‌پردازند بین این دو حالت یک اختلاف نظری بین اصلاح‌طلبان وجود دارد.
وی عنوان کرد: بخشی از اختلاف نظر میان اصلاح‌طلبان مربوط به این موضوع است که گروهی، هرچند نمی‌توانم بگویم اکثریت یا اقلیت، در مقابل جناحی که معتقد است باید از هر فرصتی استفاده کرد، رویکرد متفاوتی دارند. این تفاوت نگاه در انتخاب افراد، گزینش، نحوه حضور و سهم در تصمیم‌گیری‌ها نیز به‌وضوح دیده می‌شود.
این استاد دانشگاه تهران در ادامه توضیح داد: با توجه به پیچیدگی‌های حکمرانی در کشور و تجربیات ۴۵ ساله نظام، من انسجام در جریان اصلاح‌طلبی را بیش از تصور می‌بینم. طبیعی است که در این بستر اختلاف نظر درباره شیوه مدیریت و نحوه گزینش وجود داشته باشد و این مسائل قبلاً نیز بوده و همچنان ادامه دارد.
ظریفیان تأکید کرد: تصورم این است که این مسائل نسبت به انسجام موجود مسئله بسیار پیچیده و مهمی نیست. اصلاح‌طلبی به دلیل خصلت گفتگویی خود، راحت‌تر از دیگر جریانات قادر است درباره بخش‌های زیادی از اختلاف‌های نسبی گفتوگو کند و به تفاهم برسد.
وی افزود: طبیعی است که در این فضا باید نگاه دقیقی داشت و همزمان معتقدم هر جریان سیاسی مهم، چه اصولگرا و چه اصلاح‌طلب، در هر جای دنیا، باید بر اساس وزن و میزان اقبال فکری خود فهم و اعتراف متقابل داشته باشد.
عضو کمیته انتخاب وزیر علوم در دولت چهاردهم بیان کرد: در عین حال، باید همگی توجه کنیم که مسئله اصلاح‌طلبی، ذاتاً با نگاهی که سید‌محمد خاتمی دارد، موضوعی فراتر از مجموعه اصلاح‌طلبی فعلی است که در حال حاضر مشغول تلاش و فعالیت برای حرفه‌ای‌تر کردن سیاست‌ورزی است. جریان اصلاح‌طلبی شامل افراد متعددی از جمله پزشکان، دانشگاهیان، هنرمندان، کارگران و اقشار مختلف جامعه است که همگی به صورت اصلاح‌طلبانه به مسائل نگاه می‌کنند، اما ممکن است خود را صرفاً در قالب‌های حزبی و محدود قرار نداده باشند. بنابراین، جریان اصلاح‌طلبی باید به این نکته توجه کند که این مجموعه گسترده، با بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و توانایی‌هایش، می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند.
ظرفیان در خصوص این موضوع و این پرسش در ابتدای شکل‌گیری دولت چهاردهم، تمامی اعضای همین جریان اصلاحات به شدت از دکتر پزشکیان حمایت می‌کردند، اما با شروع دولت برخی به حالت انتقادی نسبت به شرایط و عملکرد رئیس‌جمهور پرداختند. در حقیقت، اکنون برخی رویکردها و صحبت‌ها وارد حوزه‌ای شده که با جریانات خودشان هماهنگ نیست و معتقدند باید از کسانی دعوت به همکاری شود که هماهنگ با شرایط خودشان باشند. این نوع انتقادها از دولت آیا باعث شده جریان اصلاحات تحت نفوذ قرار بگیرد و به این شرایط به‌هم‌ریختگی دامن زده شود؟؛ گفت: این نکته درست است که پزشکیان در واقع یکی از گزینه‌های جریان اصلاح‌طلب بود، اما طبیعتاً هیچ دولتی از جریان سیاسی حامی خود چک سفید دریافت نمی‌کند.
وی افزود: طبیعی است که در مسیری که دولت در آن حرکت می‌کند، با توجه به انباشت مشکلات پیچیده‌ای که کشور در مدت اخیر پیدا کرده است، نحوه اداره این دولت اهمیت دارد. من واقعاً این دولت را یک فرصت طلایی می‌بینم، و اگر بخواهم نگاه الهیاتی خود را بیان کنم، معتقدم خداوند فرصت دیگری در جامعه ما قرار داده تا با همین نگاه اصلاح‌طلبانه به حل و فصل مسائل پیچیده کشور بپردازد.
این چهره دانشگاهی در ادامه گفت: از همان زمان که دولت مسعود پزشکیان سرکار آمد، جبهه اصلاحات در عین حمایت جدی از کابینه ایشان، مصلحت دولت را نیز در نظر داشت و جمع‌بندی آن بود که نباید صرفاً حامی یک‌طرفه دولت باشد. از یک سو ما انتظار مردم را داریم و اصلاحات مهم‌ترین رکنش توجه به نیازها و آرزوهای این مردم است.
ظرفیان تأکید کرد: علاوه بر این، بخش زیادی از جامعه که یا خاموش هستند یا به دلایلی دچار قهر شده‌اند، با تلاش‌های بخشی از جبهه اصلاحات به میدان آمده‌اند. این فرصت‌ها محدود است و مشکلات کشور بسیار سنگین. اگر این دولت نتواند از نیروهای توانمندی که به کشور و مبانی اعتقادی جامعه علاقه‌مندند استفاده کند، طبیعتاً در کارنامه خود با ناکامی مواجه خواهد شد.
وی توضیح داد: نسل جوان بخش قابل توجهی از جامعه ماست که برخلاف بسیاری از ما، در عرصه‌های جریان سیاسی فعال نیستند و عمدتاً عملکرد و کارنامه دولت را رصد می‌کنند. با تقریب به این فکر می‌کنم که اکنون یک ششم دوره دولت سپری شده است.
این چهره سیاسی اصلاح‌طلب افزود: اگر این دولت در دولت بعدی نیز حضور داشته باشد، لازمه آن این است که کارنامه، رویکرد، راهبردها و سیاست‌هایی که در سطوح مختلف با استفاده از نیروهای توانمند اجرا می‌شود، بهبود یابد. اگر نتوانند از نیروهای خوب استفاده کنند یا اجازه ندهند، به‌ویژه به دلیل قوانین مربوط به مشاغل حساس که محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند، این نگاه انتقادی مشفقانه می‌تواند کمک کند که دولت از فرصت‌های خود به درستی بهره ببرد.
ظرفیان تأکید کرد: نگاه انتقادی و مشفقانه به دولت کمک می‌کند؛ چراکه دولت می‌تواند با مطرح کردن این نگاه ضمن مواجهه با رقبایش، نشان دهد که بدون حمایت حامیان خود نیست و اگر ضعفی یا ناکارآمدی وجود داشته باشد، جریان اصلاحات می‌تواند به دولت کمک کند تا آن ضعف‌ها را بهتر درک و رفع کند.
وی افزود: به نظر من این موضوع طبیعی است و گفتم که در مورد میزان چگالی این قضیه، اینکه آیا کم باشد یا زیاد، طبیعتاً در میان برخی از اصلاح‌طلبان اختلاف وجود دارد.
این چهره سیاسی اصلاح‌طلب بیان کرد: دقت کنید، اگر جبهه اصلاحات با تجربه بسیار ارزشمندی که بعد از ۲ خرداد کسب کرده است و قواعد بازی و بازیگران آن را متوجه باشند، باید گفت فرصت‌ها کم است و جامعه نیز خیلی منتظر نمی‌ماند که ما بخواهیم با سعی و خطا عمل کنیم.
ظریفیان تأکید کرد: اینکه پس از همه این مسائل، ما متوجه شویم که دولت را به سمت حکمرانی خوب سوق دهیم، این هیاهو و اختلافات داخلی اگر از مرزهای طبیعی خود عبور کند، به هر حال جامعه ناظر و مخاطب رفتار ما خواهد بود. به نظر من در مجموع مسیر جریان اصلاح‌طلبی را با همه طیف‌ها و رنگین‌کمان بودن آن، حرکت رو به جلو می‌بینم و فکر می‌کنم که در نهایت باید کمک کرد تا این سپهر را با همان اصول کلی رهبری اصلاحات که آقای خاتمی هستند، با پذیرش انتقادهایی که در مسیر خود جریان اصلاح‌طلب‌ها هست، حفظ کنیم. به نظرم این فرصت نباید از دست برود و باید مراقب حاشیه‌سازی‌ها باشیم، چرا که مردم بسیار درگیر حاشیه‌ها می‌شوند.
نگاهی به ظرفیت و گستردگی جریان اصلاح‌طلبی
در خصوص جریانات اصلاحات، اضافه کرد: اصلاح‌طلب‌ها، مانند همه جریانات سیاسی، در واقع یک طیف هستند. مجموعه رسمی شورای هماهنگی اصلاح‌طلبان با نامی معروف و سابقه‌ای دیرین، به عنوان جبهه اصلاحات شناخته می‌شود؛ یعنی در واقع مجموعه‌ای از ۳۱ حزب و همچنین ۱۵ عضو حقیقی. البته اصلاح‌طلبی در معنای عام، تنها محدود به این مجموعه نیست.
وی افزود: این مجموعه رسمی که شامل ۳۱ حزب و ۱۵ عضو حقیقی است، به صورت مشترک کنار یکدیگر نشسته‌اند؛ این کار بسیار ارزشمندی است که از دیرباز انجام شده تا امکان برگزاری گفتگوهای جدی‌تر درباره مسائل پیچیده حکمرانی کشور فراهم شود و در بزنگاه‌ها، نوعی وحدت نظر جهت اعلام مواضع در ارتباط با مسائل اساسی کشور شکل گیرد.
این چهره سیاسی اصلاح‌طلب ادامه داد: برای مثال، فرض کنید اتفاقاتی که حول مذاکرات رخ می‌دهد، بحث تعیین رئیس‌جمهور، سیاست‌های دولت، یا مسائل داخلی و خارجی کشور مانند موضوع غزه و فلسطین؛ بنابراین طبیعی است که این مجموعه گسترده که ۳۱ حزب دارد، نشان‌دهنده تنوع دیدگاه‌هاست.
ظریفیان توضیح داد: در واقع ما با مجموعه‌ای رنگین‌کمانی از این جریان فکری مواجه هستیم. البته این جریان در طول سالیان متمادی توانسته است اصول یا چارچوب‌های مشخصی را هم در زمینه مبانی نظری و هم در همکاری‌ها تدوین کند؛ یعنی اصل اصلاح‌طلبی مبتنی بر حکمرانی با نگاه پیشرو و رو به جلو است که تأکیدش بر این است که مردم باید سرنوشت خود را تعیین کنند.
وی تصریح کرد: در واقع مسأله جمهوریت و مردم‌سالاری به عنوان اصول بنیادین مورد توجه است؛ همچنین در سیاست خارجی نیز چارچوب‌های مشخصی وجود دارد که بر گفتوگو تأکید دارند و بر حضور دو عنصر عدالت و آزادی به عنوان اصول پذیرفته شده برای رسیدن به اهداف اصلاح‌طلبانه تمرکز می‌کنند.
ظریفیان توضیح داد: طبیعتاً احزاب با توجه به تمرکز و ساختارهای سیاسی خود، دارای دفترهای سیاسی هستند که ممکن است نگاه‌های متفاوتی داشته باشند، اما در عرصه‌های مختلف هم دیدگاه‌های راهبردی مشترک و هم تفاوت‌هایی دیده می‌شود. بنابراین این طبیعی است که در برخی موارد تفاهم وجود داشته باشد و در برخی مسائل مربوط به نحوه اداره کشور یا موضع‌گیری‌های داخلی و خارجی، اختلاف نظرهایی مشاهده شود.
وی افزود: هم اکنون و در گذشته، گرایش‌ها و جریان‌های مختلفی وجود داشته‌اند. البته لازم است بگویم که من، به عنوان حداقل یکی از اعضای حقیقی جبهه اصلاح‌طلبان در این دوره، همگرایی احزاب را نسبت به گذشته بیشتر دیده‌ام؛ همچنین نزدیک‌تر شدن دیدگاه‌ها و پذیرش تفاوت‌ها باعث شده انسجام بیشتری در این دوره نسبت به دوره‌های گذشته در جبهه اصلاحات مشاهده شود، علیرغم وجود برخی اختلافات دیدگاهی.
