نگاهی به چرایی حضور مکرر برخی چهره ها بر روی پرده نقره ای/بازیگران کم کار و بی کار، قربانی عرضه و تقاضا در سینما

به گزارش شبکه خبری ایران۲۴، گاهی برخی بازیگران چند سال متوالی روی پرده سینما هستند و این در حالیست که برخی دیگر از همکاران آنها با وجود اینکه از نظر هنر بازیگری چیزی کم ندارند، بیکار یا بسیار کم کار هستند.

این موضوعی است که در چند سال اخیر در میان سینماگران محل بحث بوده و برخی به آن انتقاد کرده‌اند.

بازیگران کم کار یا بیکار معتقدند تقسیم نقش‌ها در آثار سینمایی عادلانه صورت نمی‌گیرد و همین باعث می‌شود که یک بازیگر همزمان در چند اثر سینمای حضور پیدا کرده و بازیگر دیگری برای چند ماه یا حتی چند سال بیکار بماند.

اما اغلب منتقدان و کارشناسان سینمایی معتقدند بازیگری جزو مشاغل آزاد بوده و همه بازیگران می‌دانند در این فضا هیچ تضمینی برای گرفتن نقش وجود ندارد.

آنها تصریح می‌کنند که سرمایه‌گذاران فیلم‌ها برای فروش بیشتر فیلم خود به دنبال بازیگران مشهور و پرطرفدار هستند که این امری طبیعی است و گله کردن دراین خصوص معنایی ندارد.

شبکه خبری ایران24 در ادامه این گزارش و درخصوص حضور پر تکرار برخی بازیگران در آثار سینمایی و پیگیری حقوق بازیگران بیکار نظر دو منتقد و نویسنده سینمایی را جویا شده که در پی می آید.

چرا برخی از بازیگران همیشه روی پرده هستند و برخی محو می‌شوند؟
طهماسب صلح‌جو منتقد و نویسنده سینمایی در این خصوص می‌گوید: باید به سینما به عنوان پدیده‌ای مستقل نگاه کنیم که خواه ناخواه مثل خیلی چیز‌های دیگر، تابع قانون عرضه و تقاضا است. یکی از عناصر موفقیت فیلم‌ها در اکران، محبوبیت و شهرت بازیگر است. بازیگری که تعدادی فیلم بازی می‌کند، اما هیچ جاذبه‌ای برای تماشاگر ندارد یعنی تماشاگر به خاطر او نمی‌رود فیلم ببیند، طبیعی است که خود به خود از صحنه خارج می‌شود. این قاعده عرصه فرهنگ است.

وی تاکید می‌کند: اینکه ما بازیگری را به خاطر کم کاری یا بیکاری به زور در فیلم‌ها جای بدهیم، برای سینما مفید نیست. زیرا این تماشاگر است که تعیین می‌کند چهره‌ای باشد یا نباشد.

این منتقد دلیل پرکاری برخی بازیگران را موفقیت آنها در جلب رضایت تماشاگر می‌داند که همین سبب می‌شود تهیه‌کننده‌ها بیشتر به همکاری با آنها تمایل نشان دهند.

صلح‌جو همچین می‌گوید: حضور این بازیگران محبوب از یک جهت کمک به اقتصاد سینماست. علاوه بر این، موضوع دیگری که بر حضور یا عدم حضور ستارگان بر پرده سینما موثر است، دوره شهرت آنهاست.

وی توضیح می‌دهد: برخی بازیگر‌های محبوب و مشهور 50  سال پیش هنوز محبوییت دارند، در مقابل محبوبیت برخی ممکن است کوتاه مدت باشد. برخی بازیگران در دوره‌ای می‌درخشند و بعد از صحنه خارج می‌شوند؛ این دیگر بستگی به روش کار خود بازیگر دارد.

منوچهر اکبرلو کارگردان تئاتر و منتقد سینمایی نیز در این خصوص می‌گوید: از آغاز سینما تا کنون، این مساله وجود داشته که در دوره‌های مشخص تعدادی بازیگر پیوسته و با تعداد زیادی فیلم روی پرده سینما حضور داشته و دیگر بازیگران نسبت به این موضوع گله‌مند و ناراضی بوده‌اند؛ این امری بسیار طبیعی است. بدیهی است که تهیه‌کننده یا ذائقه تماشاگر توجهی به در نظر گرفتن سهم بازیگران یا تعداد بازی‌ها بازیگران مشخص ندارد.

وی با بیان اینکه تهیه‌کننده، سرمایه گذار و کارگردان سعی می‌کنند از کسانی استفاده کنند که احتمال جذب بیشتر مخاطب را داشته باشند، اضافه می کند: اگر یک بازیگر اصطلاحا روی بورس باشد فکر می‌کنم هر کارگردانی علاقه‌مند باشد در فیلم‌های مختلف از آن بازیگر استفاده کند. در این مورد گله‌مندی معنا ندارد، مسخره است که بخواهیم در این خصوص تقسیم بندی و سهمیه بندی صورت بگیرد. ضمن اینکه با توجه به تعداد زیاد بازیگران در کشور، بالاخره ناگزیر هر ساله تعدادی بازیگر بیکار یا کمکار می‌شوند و نقشی به آنها نمی‌رسد. 

اکبرلو توضیح می‌دهد: بحث شایستگی و شایسته سالاری در اینجا مطرح نیست. چه بسا بازیگرانی که بازی قوی ندارند، اما به هر دلیلی سوپراستار شده‌اند و مورد توجه مخاطب قرار گرفته‌اند. این می‌تواند به خاطر چهره یا فیزیک بدنی آنها باشد و یا مربوط به نوع تعاملشان با دنبال کننده‌ها در شبکه‌های فضای مجازی باشد. هر تهیه‌کننده و کارگردان عاقلی در انتخاب بازیگر چنین بازیگری را در اولویت قرار می‌دهد؛ بنابراین وقتی می‌بینیم حضور یک بازیگر تکرار می‌شود در واقع به این دلیل انتخاب او صورت می‌گیرد. البته این بدین معنا نیست که همه این کار را بکنند. 

وی درباره بازیگرانی که کمتر توسط سازندگان انتخاب می‌شوند، می‌گوید: کسانی که به هر دلیلی انتخاب نمی‌شوند، یا دوره بازیگری آنها تمام شده و یا در یک مقطعی مورد علاقه و تمایل تماشاگر نیستند و انتخاب نمی‌شوند. این افراد شروع می‌کنند به مصاحبه و گله کردن و از وزارت ارشاد، خانه سینما یا سازمان سینمایی تقاضا دارند که به وضعیت بیکاریشان رسیدگی کنند.

چه کسی از بازیگران در دوران بیکاری حمایت می‌کند؟
حفظ و صیانت از حقوق مادی و معنوی دست اندرکاران سینما و ایجاد امنیت شغلی و تامین اجتماعی جزو اهداف تعریف شده برای خانه سینماست. این نهاد سینمایی می‌کوشد تا مطالبات اصناف سینمایی را از طریق وزارت ارشاد پیگیری کند.

اما بسیاری از بازیگران از مشکلاتی که در ایام بیکاری یا کمکاری گریبانشان را گرفته گله‌مند بوده‌اند.

اکبرلو در خصوص پیگیری حقوق بازیگران بیکار می‌گوید: واقعیت این است که شغل‌های هنری از جمله بازیگری در وزارت کار به عنوان یک شغل و صنف تعریف نشده‌ا‌ند؛ بنابراین هرگونه تقاضایی غیر قانونی است. شما برای گرفتن یک حق باید به یک قانون استناد کنید. ازآنجایی که درحال حاضر چنین قانونی برای بازیگران وجود ندارد، بنابراین توقعاتشان از خانه سینما، وزارت ارشاد و ... معقول نیست؛ طبیعتا آن ارگان هم این کار را انجام نمی‌دهد.

وی بر ایجاد سندیکا برای شناخته شدن بازیگری و دیگر مشاغل هنری به عنوان یک صنف به عنوان تنها راه برای حمایت از بازیگران در دوره بیکاری یا کم کاری، تاکید می‌کند.

اکبرلو در این خصوص می‌گوید: اگر بازیگران و افراد شاغل در دیگر حرفه‌های سینما به ایجاد سندیکا و مصوب کردن بازیگری یا کارگردانی به عنوان یک شغل روی بیاورند، آن موقع می‌شود درباره بیکاری یا بازنشستگی صحبت کرد. تا آن زمان بازیگری مثل همه شغل‌های آزاد است که چنین شرایطی دارند. بازیگران، چون شاخته شده هستند می‌توانند مصاحبه کنند ولی ما هزاران نفر در شغل‌های مختلف از جمله کارگر، تکنسین و مهندس داریم که در مقاطعی از کار بیکار می‌شوند یا شغل مناسبی پیدا نمی‌کنند و حمایتی هم دریافت نمی‌کنند اما، از آنجایی که جاذبه رسانه‌ای مناسبی ندارد ما هیچوقت از شرایطشان مطلع نمی‌شویم. بازیگران ارزش رسانه‌ای دارند و ما گله مندیشان را می‌شنویم. 

این نمایشنامه‌نویس تاکید می‌کند: با ایجاد سندیکا و صنف می‌توان به موضوعات اینچنینی فکر کرد وگرنه توقع اینکه مثلا خانه سینما برای این بازیگران مزایایی داشته باشد، معقول نیست. خانه سینما یا خانه تئاتر هزاران نفر عضو دارند و درهر مقطعی تعداد زیادی از آنها مشغول به کار نیستند. حمایت از این بازیگران نیازمند این است که خانه سینما مانند یک وزارت خانه بودجه کلانی داشته باشد تا بتواند به هر بازیگری که نقش نگرفته کمک کند. اما نه همچین بودجه‌ای وجود دارد و نه قانونی که به پشتوانه آن بتوان به بازیگران کمک کرد. حمایت از حقوق بازیگران اگر در مسیر قانونی پیش نرود، یک نوع بی عدالتی به هزاران نفر از ایرانیانی است که به هر دلیلی در شغل خودشان بیکار هستند. نکته تاسف‌بارتر این است که برخی مشاغلی که صنف دارند مانند کارگران، پزشکان و... با اینکه صنفشان به رسمیت شناخته شده، موقع بیکاری یا کمکاری، حمایتی دریافت نمی‌کنند. در این شرایط برای حقوق بازیگران که شغل زادی است چه توقعی می‌توان داشت؟

اکبرلو همچنین خاطر نشان می‌کند: در حرفه بازیگری به عنوان یک شغل آزاد، تا وقتی کار می‌کنی حق الزحمه می‌گیری و وقتی کار نمی‌کنی حق و الزحمه‌ای هم به شما تعلق نمی‌گیرد. این حرف شاید تلخ و ناراحت کننده باشد، اما فراتر از احساسات آدم باید معقول به قضایا نگاه کند.

طهماسب صلح‌جو نیز درباره کمک سازمان سینمایی یا خانه سینما به بازیگران در دوران بیکاری یا کم کاری اظهار می‌کند: کار را نباید به جایی بکشیم که یک بازیگر را محتاج صدقه بدانیم و بگوییم نهاد‌های سینمایی و فرهنگی به آنها کمک مالی کنند؛ این نوعی صدقه است.

وی در عین حال می‌گوید: البته اینکه بازیگران بیمه شوند خوب است. چنانکه خانه سینما این کار را می‌کند و هر چهره‌ای که نیازمند حمایت است را بیمه می‌کند و حقوق بازنشستگی می‌دهد. این یکی از وظایف خانه سینماست و تا جاییکه اطلاع دارم به بازیگران کمک می‌کند. اما بستگی دارد که چقدر بودجه در اختیار آن بگذارند. خانه سینما هزینه درمان برخی چهره‌های پیر و از کار افتاده را می‌دهد. مردم دوستدار سینما هم می‌توانند در این کار کمک کنند.