سلبریتی‌ها نباید از تریبون خود سوءاستفاده کنند/شهرت و محبوبیت مجوزی برای اظهارنظر در مورد هر چیزی نیست
با گسترش شبکه‌های اجتماعی، سلبریتی‌ها و افراد مشهور تنها به حوزه فعالیت هنری یا ورزشی خود محدود نمانده‌اند و به یکی از بازیگران اصلی در شکل‌دهی به افکار عمومی تبدیل شده‌اند. آنان با داشتن میلیون‌ها دنبال‌کننده، می‌توانند تنها با یک پست یا استوری جریان‌سازی کنند، موجی از حمایت یا مخالفت به راه بیندازند و حتی بر تصمیم‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه تأثیر بگذارند.
در چنین شرایطی، جامعه در برابر این پرسش قرار می‌گیرد که تأثیرگذاری این افراد تا چه اندازه مثبت یا منفی است و چه راهکار‌هایی باید برای هدایت درست این نفوذ اجتماعی در نظر گرفته شود.
در این خصوص و برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها شبکه خبری ایران ۲۴ گفت‌وگویی با دکتر «امان‌الله قرایی‌مقدم» جامعه‌شناس، استاد دانشگاه و نویسنده داشته که در پی می‌آید.
قرایی‌مقدم تصریح کرد: متأسفانه برخی سلبریتی‌ها، در تلاش برای خودنمایی و مطرح کردن هرچه بیشتر خود، در حوزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اظهار نظر می‌کنند، در حالیکه هیچ دانش و تخصصی در این زمینه‌ها ندارند. این پدیده در کشور‌های جهان سوم و همچنین ایران بیشتر دیده می‌شود. این اظهارنظر‌ها باعث ایجاد جو ناامنی، بی‌اعتمادی و اختلال اجتماعی می‌شود و بر نسل جوان که این افراد را الگو قرار می‌دهند، تاثیر منفی می‌گذارد و باعث به انحراف کشیده شدن آنها می‌شود.
وی ادامه داد: به عنوان مثال اظهارنظر می‌کنند که گرانی افزایش پیدا خواهد کرد یا با توجه به شرایط موجود ممکن است دوباره جنگی آغاز شود و یا از اعتقادات خود در مسائلی که علم آن را ندارد به صحبت می‌نشیند که این صحبت‌ها البته اساسا هیچ پایه و اساسی ندارند و بر هیچ اصول و نظریه‌ای استوار نیستند.
این جامعه شناس و استاد دانشگاه افزود: نسل جوان، به دلیل قرار داشتن در مرحله حسی و احساسی و نه مرحله ادراکی، اغلب توجهی به صحت علمی و مستندات نظریه‌ها ندارد و تحت تأثیر ظاهر و محبوبیت این افراد قرار می‌گیرد. بسیاری از جوانان فکر می‌کنند، چون یک سلبریتی در حوزه هنری یا ورزشی معروف است، گفته‌هایش در حوزه سیاسی یا اقتصادی نیز صحیح و قابل اعتماد است.
قرایی مقدم ادامه داد: برخی مواقع سلبریتی‌ها از تریبون خود سوءاستفاده می‌کنند تا نشان دهند چیزی بیشتر از یک هنر‌پیشه، خواننده، ورزشکار و ... هستند و این باعث ضربه خوردن به سواد رسانه‌ای می‌شود و باعث می‌شود که آگاهی رسانه‌ای رشد پیدا نکند.
این جامعه شناس تصریح کرد: برخی مواقع نیز دست‌هایی در پشت صحنه در کارند که آنان را به نوعی وادار به اینگونه اظهارنظر‌ها می‌کند که نتیجه آن منحرف شدن جوانان، ایجاد بدبینی سیاسی، کاهش اعتماد به جامعه و ایجاد اختلال اجتماعی است. یعنی در برخی مواقع خود سلبریتی‌ها به عنوان ابزاری قرار می‌گیرند تا عده‌ای بتوانند به اهداف خود برسند و بدین ترتیب آنها ناخواسته آب به آسیاب دشمن می‌ریزند. به عنوان مثال، اظهار نظر درباره گرانی، احتمال جنگ یا مسائل اعتقادی بدون دانش کافی، پایه و اساس علمی ندارد و اثرات مخربی بر آگاهی رسانه‌ای جامعه می‌گذارد.
قرائی مقدم در رابطه با وظیفه اجتماعی سلبریتی‌ها تصریح کرد: وظیفه سلبریتی‌ها این است که هنر و شهرت خود را در مسیر خدمت به جامعه به کار گیرند. هر سخن آنها باید سنجیده باشد و تأثیرش بر توسعه اجتماعی، بهبود زندگی مردم و ارتقای وضعیت اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بررسی شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سلبریتی‌ها سرمایه اجتماعی محسوب می‌شوند یا نه پاسخ داد: سلبریتی‌ها می‌توانند با مسئولیت‌پذیری، شهرت و محبوبیت خود را به سرمایه اجتماعی و انسانی تبدیل کنند. اگر این افراد در راستای ارتقای آگاهی اجتماعی و در حوزه تخصصی خود فعالیت کنند، می‌توانند الگویی مثبت برای جامعه باشند. اما اگر از شهرت خود برای تضعیف اعتماد عمومی و ایجاد تشتت در جامعه استفاده کنند، اثرات مخربی برجای می‌گذارند.
قرایی مقدم افزود: هنر همواره باید در خدمت جامعه باشد، همان‌طور که هنرمندان بزرگ مانند تولستوی، بتهوون، شجریان، فرشچیان و شاعران بزرگی همچون سعدی، ناصر خسرو، سنائی و دیگران آثار خود را در مسیر فرهنگ و آگاهی اجتماعی قرار داده‌اند. به عنوان مثال بتهوون در سمفونی نهم خود انسان‌ها را به نوع دوستی دعوت می‌کند. سلبریتی‌ها نیز باید بدانند که شهرت و محبوبیت، مسئولیت اجتماعی و اخلاقی به همراه دارد.
