منوچهر اکبرلو: تاثیرگذاری نهادهای دولتی در ترویج اصول فرهنگی و اجتماعی از بین رفته است
۱۴ آبان ماه در تاریخ معاصر ایران به عنوان روز «فرهنگ عمومی» نامگذاری شده است. فرهنگ مفهومی گسترده است و شامل موارد بسیاری می‌شود، از این رو ارائه تعریفی جامع برای آن که همه ابعاد را در بربگیرد کار آسانی نیست.
فرهنگ عمومی به فرهنگ غالب مردم یک جامعه اطلاق می‌شود. عوامل مختلفی می‌تواند روی فرهنگ عمومی تاثیرگذار بوده و آن را در طول زمان دستخوش تغییر و تحول قرار دهد.
برای بررسی وضعیت کلی فرهنگ عمومی در کشور و مهمترین چالش‌های آن با منوچهر اکبرلو نمایشنامه نویس، کارگردان تئاتر و و پژوهشگر فرهنگی کارشناسان فرهنگی گفت‌و‌گو کرده‌ایم.
اکبرلو در گفت‌و‌گو با ایران۲۴، درباره مهمترین آسیب‌ها و تهدید‌های فرهنگ عمومی در شرایط کنونی گفت: بی اعتمادی و گسست بین سیستم دولتی و مردم مهمترین تهدید و آسیب است. مردم در حال حاضر اعتماد بسیار کمی به فعالیت‌های نهادهای دولتی دارند و هر آنچه که به عنوان برنامه، طرح یا قانون پیشنهاد یا تصویب می‌شود، برداشت مردم این است که در راستای خدمت و منافع مردم نیست. این مهمترین آسیب و تهدید است که در بحران‌ها نشان می‌دهد که این گسست چقدر می‌تواند خطرناک باشد.
منتقد تئاتر و سینما گفت: آسیب دیگر شبکه‌های اجتماعی هستند که در حال حاضر مرجعیت افکار عمومی را تا حد زیادی بر عهده گرفتند. اگر زمانی تلویزیون، آموزش و پرورش یا خانواده در ارتقای فرهنگ عمومی تاثیر داشتند، اکنون شبکه‌های اجتماعی جایگزین شده‌اند. به خاطر عملکرد بسیار نادرست این نهاد‌ها و بی اعتمادی مطلقی که از سوی مردم وجود دارد، درحال حاضر برنامه‌های تلویزیونی یا نهادهای فرهنگی جامعه هیچکدام نمی‌توانند روی فرهنگ عمومی تاثیر بگذارند.
اکبرلو درباره بی اعتمادی مردم نسبت به نهادهای دولتی تصریح کرد: حتی چیز‌هایی که مردم به صورت غریزی و ذاتی درست می‌پندارند مثل فرهنگ کتابخوانی، اگر همین مفاهیم از سوی نهادهای دولتی تبلیغ شود، به شدت بازخورد منفی دارد. به عنوان مثال، در آماری که اخیرا از سوی خود نهادهای دولتی منتشر شده، اعلام شده بود که نرخ فرزندآوری از زمانی که قوانین وتسهیلات و فعالیت‌های ترویجی و تشویقی فرزندآوری شروع شده، بودجه برایش اختصاص داده شده و نهاد‌هایی برایش شکل گرفته کاهش پیدا کرده! یعنی بودجه‌های عظیم دولتی صرف شده، اما نتیجه کاملا منفی بوده است. این نشان دهنده این است که رابطه بین نهادهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دولت با مردم دچار فاصله و گسست شدیدی شده است و این خطر بزرگی خواهد بود.
وی در خصوص تاثیر تئاتر بر فرهنگ عمومی و شکل‌دهی رفتار‌های اجتماعی نیز گفت: یک نهاد وقتی می‌تواند تاثیرگذار باشد و در شکل‌دهی رفتار‌های اجتماعی نقش داشته باشد که رواج داشته باشد. از آنجایی که در بسیاری از بخش‌ها و شهر‌های ایران اساسا سالن تئاتر وجود ندارد و تقریبا فعالیت تئاتری انجام نمی‌شود، درنتیجه نمی‌تواند تاثیری روی رفتار‌های اجتماعی و فرهنگ عمومی داشته باشد؛ بنابراین اگر بخواهیم نقش تئاتر در شکل دهی رفتار‌های اجتماعی و فرهنگ عمومی را بررسی کنیم، مجبوریم به سراغ شهر‌هایی برویم که در آنها سالن تئاتر هست و اجرای عمومی تئاتر رواج دارد. اگر قرار باشد چیزی روی فرهنگ عمومی تاثیرگذار باشد باید مستمر باشد و فقط در جا‌هایی که استمرار وجود دارد می‌توان نقش آن را بررسی کرد. تماشاگر هم باید به صورت مستمر تئاتر تماشا کند؛ طبیعی است که تئاتر به سهم خود می‌تواند روی رفتاراجتماعی و فرهنگی کسانی که به صورت مستمر تئاتر می‌روند تاثیرگذار باشد.
کارگردان نمایش از «عرش تا فرش» با اشاره به اهمیت تئاتر کودک و نوجوان در شهر‌هایی که تئاتر بزرگسال وجود ندارد، عنوان کرد: در شهر‌هایی که تئاتر حرفه‌ای و بزرگسال وجود ندارد، تئاتر کودک و نوجوان وجود دارد و می تواند به شدت روی شکل‌دهی رفتار اجتماعی و فرهنگ عمومی بچه‌ها تاثیرگذار باشد زیرا همه روانشناسان معتقدند که برای فرهنگ سازی، رفع آسیب‌ها و ترویج فرهنگ عمومی درست در جامعه باید از سنین پایین شروع کرد.
اکبرلو افزود: نکته امیدبخش این است که فعالیت‌های مربوط به نمایش خلاق و کار با بچه‌ها بدون اجرای تئاتر در شهر‌های مختلف دارد رواج پیدا می‌کند و این مایه خوشحالی است.
وی ادامه داد: بدیهی است که این اتفاق یعنی تاثیر تئاتر و نمایش خلاق روی شکل‌دهی رفتار‌های اجتماعی کودکان زمانی اتفاق می‌افتد که یک مربی آگاه و دانش آموخته داشته باشیم، نه اینکه هر کسی به صرف اینکه نمایش کودک رواج دارد و خانواده‌ها علاقه‌مندند بخواهد کلاس و دوره‌ای برگزار کند. بدون شک در جا‌هایی که تئاتر کودک و نمایش خلاق با مربی آگاه و تحصیلکرده وجود دارد، روی شکل دهی رفتار‌های اجتماعی بچه‌ها چه در زمان حال و چه آینده آنها و نیز بر روی فرهنگ عمومی جامعه تاثیر به شدت مثبتی دارد زیرا این بچه‌ها به دل خانواده‌ها بازمی‌گردند و آموخته‌های خود را که در رفتار آنها تجلی پیدا کرده، به خانواده منتقل می‌کنند.
