«هوش مصنوعی» تهدیدی برای سینما نیست/خلاقیت و قدرت آفرینشگری انسان جایگزین ندارد

در چند سال اخیر با پیشرفت تکنولوژی و روی کار آمدن مدل‌های مختلف هوش مصنوعی، این پرسش که ماشین‌ها تا چه اندازه قرار است جای انسان را بگیرند همواره مطرح بوده است.

سینما به عنوان مهمترین سرگرمی و هنر عصر حاضر اکنون در تملک انسان است. اما آیا این امکان وجود دارد که ماشین‌ها درآینده تمام امور مربوط به سینما را بر عهده بگیرند و انسان را به حاشیه برانند؟ در اینجا هوش مصنوعی پیروز میدان است یا خلاقیت انسانی؟

هالیوودی‌ها از دو سال قبل بابت این تهدید هشدارهایی داده اند. به ویژه نویسندگان و بازیگران؛ نویسندگانی که نگرانند هوش مصنوعی به جایشان بنویسد و بازیگرانی که می‌ترسند مدل بازسازی شده آنها مانند خودشان فیلم بازی کند و به روی پرده برود!

شبکه خبری ایران24 برای بررسی تاثیر هوش مصنوعی بر سینما با رضا حیدری کارشناس تکنولوژی‌های هنری و و پژوهشگر تاریخ هنر گفت‌ وگو کرده و نظر او را جویا شده است.

حیدری در این گفت وگو تصریح کرد: بحث هوش مصنوعی در سینما از دو منظر قابل بررسی است؛ یکی نگرانی و دیگری آینده‌نگری. نگرانی از بابت تهید‌هایی که دارد، فرصت‌هایی که از دست می‌رود و خطراتی که برای بعضی از هنر‌ها یا مشاغل دارد و آینده‌نگری از بابت فرصت‌های جدیدی که برایمان ایجاد می‌کند.

وی افزود: درباره نگرانی به خاطر حضور و پیشرفت هوش مصنوعی به یک سابقه تاریخی اشاره می‌کنم. وقتی که عکاسی به وجود آمد، نقاشان نگران بودند که هنر نقاشی از بین برود و بی‌معنا شود، اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد. شاید نقاشی مسیرش را از واقع نمایی جدا کرد، اما در عین حال راه‌های جدیدی در مقابل خودش گشود و هنرمندان، شیوه‌ها و زبان‌های جدیدی ابداع کردند. مثلا شاید اگر عکاسی نبود شاید ما حداقل به این سرعت با نقاشی سبک کوبیسم آشنا نمی‌شدیم. این مثال نشان می‌دهد که گاهی نگرانی‌های ما بابت از بین رفتن هنر‌ها با پیشرفت تکنولوژی بیش از حد است.

حیدری در همین خصوص مثال دیگری را یادآور شده و عنوان کرد: وقتی سینما به وجود آمد هم هنرمندان تئاتر این نگرانی را داشتند که دیگر تئاتر و صحنه بی‌معنا شود. اما تئاتر هنوز هم دارد در کنار سینما به زندگی خودش ادامه می‌دهد. شاید شیوه‌های متفاوتی را هم دارد استفاده می‌کند، اما هنوز پابرجاست.

وی خاطر نشان کرد که همان تجربه تاریخی این موضوع را هم به ما گوشزد می‌کند که گاهی اوقات تکنولوژی‌ها بعضی از مشاغل را بی‌معنا کرده‌اند.

حیدری افزود: برای مثال تا 20 سال پیش شغلی در حوزه لابراتوار سینما داشتیم. فیلم‌ها باید چاپ، ظاهر و کپی می‌شد. اما اکنون دیگر لابراتوار نداریم. سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که در این حوزه بود اکنون بی‌معناست. کسانی که در این شغل فعال ومتخصص بودند شغلشان را از دست دادند.

وی تصریح کرد: بنابراین تکنولوژی ممکن است برخی مشاغل را به صورت جدی تحت الاشعاع قرار دهد اما فعالان این حرفه راه‌های جایگزینی پیدا خواهند کرد.

حیدری که در زمینه هنر مفهومی و اجرا فعالیت دارد، درباره تاثیر هوش مصنوعی بر ماهیت هنر و هنرمند عنوان کرد: هنر، خلاقیت و آفرینش هنری با آمدن تکنولوژی تحت تاثیر قرار می‌گیرد اما، آن چیزی که می‌ماند و دوام پیدا می‌کند همان هنر، خلاقیت و آفرینش است که شکل‌ها و زبان‌های نویی به وجود می‌آورد. البته اینکار، کار فرد هنرمند است. در عین حال بعضی از مشاغل هم دچار آسیب می‎شوند و این افراد باید به سمت حرفه‌های جدیدی بروند.

این کارشناس از نویسندگی و بازیگری به عنوان دو شغلی که بسیار انسانی و توام با آفرینش هستند و با وجود و ذهن انسان در ارتباطند نام برده و درباره تاثیر هوش مصنوعی بر این این هنر‌ها بیان داشت: دو سال پیش درمورد فیلمنامه‌نویسان در هالیوود این نگرانی‌ها وجود داشت. طبیعتا آنجا استفاده از تکنولوژی سرعت بیشتری هم دارد و آنها با خطراتش زودتر از ما رو‌به‌رو شدند. می‌توان گفت این نگرانی جهانی است.

وی افزود: برگردیم به لحظه‌ای که سینما به وجود می‌آید و تئاتر در خطر قرار می‌گیرد. چه اتفاقی می‌افتد که تئاتر باقی می‌ماند؟ شاید صحنه و بازیگر روی صحنه یک آنی دارد و یک حضوری دارد که قطعا با حضور روی پرده سینما و تلویزیون متفاوت است. یعنی در تئاتر با نفَسِ بازیگر و تماشاگر رو‌به‌رو و چشم در چشم هستیم. این اتفاق در سینما نمی‌افتد و همین باعث می‌شود که تئاتر باقی بماند.

کارشناس تکنولوژی‌های هنری خاطر نشان کرد: اکنون با آمدن هوش مصنوعی هم می‌توان گفت حضور بازیگر واقعی که ما او را می‌شناسیم، بدن انسانی و شخصیت انسانی دارد، حتی روی پرده سینما آنی دارد که برای بیننده خاص است. هر چند می‌توان با هوش مصنوعی این بازیگر را بازسازی کرد، اما در حقیقت این بازیگر زاده نشده بلکه یک آواتار از او ساخته شده است. در اینجا هم مانند مثال تئاتر و سینما، همچنان بازیگر روی پرده خواهد بود، اما ممکن است در طول زمان شاهد تغییر و تحولاتی در نوع بازی‌ها و نوع رفتاری که از بازیگر سراغ داریم، باشیم. قطعا بازیگران خلاق‌تر و مولف این تغییرات را ایجاد خواهند کرد و به زبانی دست خواهند یافت که زبان خودشان است. اگر باز هم هوش مصنوعی بخواهد این زبان تازه را تقلید کند دارد زبان آنها را تقلید می‌کند. 

حیدری تاکید کرد: در آینده می‌توانیم شخصیت‌ها و کاراکتر‌هایی از واقع نما و با رفتار انسانی بسازیم و روی تصویر بیاوریم، اما معنیش این نیست که بازیگری بی‌معنا می‌شود.

این پژوهشگر تاریخ هنر درباره تاثیر هوش مصنوعی بر نویسندگی نیز توضیح داد: در مورد نویسندگی هم همینطور است. به هر حال باید خلاقیتی وجود داشته باشد. روایت یک داستان اصول و تکنیک‌هایی دارد که از ۲۵۰۰ سال پیش و از زمان ارسطو درباره‌اش صحبت شده و نظریه پردازان بسیاری درباره‌اش صحبت کرده‌اند. شما می‌توانید این اصول را به ماشین یاد بدهید و ماشین هم یاد خواهد گرفت. ماشین‌ها دیالوگ و گفت‌وگوی انسانی را قطعا یاد می‌گیرند، اما چگونگی بهره بردن از این اصول و تکنیک‌ها کار ماشین نیست. فردی به عنوان فیلمنامه‌نویس و متخصص این حوزه باید کنار ماشین باشد و به آن بگوید که من از تو می‌خواهم چه کنی و چگونه متن اصلاح کنی و چه مسیری را دنبال کنی. 

وی بیان داشت: هوش مصنوعی همین الان هم مسیر‌های زیادی پیشنهاد می‌دهد که نویسنده از میانشان انتخاب می‌کند؛ مسیر‌هایی که شاید اگر هوش مصنوعی نبود به ذهن خود نویسنده نمی‌رسید. در واقع نویسنده مانند یک دستیار از آن کمک می‌گیرد اما، نهایتا این نویسنده است که دارد مسیر را تعیین می‌کند.

حیدری تصریح کرد: با وجود نگرانی که برای از بین رفتن برخی مشاغل وجود دارد، به عنوان کسی که در حیطه هنر کار می‌کند، می‌گویم که بعید است هوش مصنوعی هنر و هنرمند را تهدید کند. چیزی در انسان و در وجود انسانی هست که ما هنوز هم درهنر به این زودی‌ها از آن بی نیاز نخواهیم شد.

این کارشناس هنری با بیان اینکه در جایی که خلاقیت و انتخاب هست، فعلا ماشین قرار نیست جای ما را بگیرد، درباره نحوه استفاده خودش از هوش مصنوعی توضیح داد: من هم مثل خیلی‌های دیگر از هوش مصنوعی در کارم استفاده می‌کنم. این تکنولوژی ضعف‌هایی دارد که شاید در آینده هیچوقت پوشش داده نشود. وقتی ایده‌ای دارم نظر هوش مصنوعی را درباره آن می‌پرسم و بعد می‌خواهم ایده‌ام را از زوایای مختلف بررسی کند و نمونه‌های مشابه را معرفی کند. بعد که تصمیم گرفتم ایده را بپرورانم، از هوش مصنوعی کمک می‌گیرم که چه مسیرهاهی را می‌توانم دنبال کنم. بدین صورت گام به گام با ماشین کار می‌کنیم و جلو می‌رویم. اما قطعا اگر منی نبودم که اینها را از هوش مصنوعی درخواست می‌کرد، او هم پاسخی نداشت که بدهد. پس در حقیقت فعلا دارد به ما کمک می‌کند. به نظر می‌رسد که نگرانی کمی بی معناست و ما باید بیشتر به فرصت‌هایش توجه کنیم تا تهدید‌ها و از فرصت‌ها برای توسعه خلاقیت استفاده کنیم.