کاکایی: قیمت تویوتا لوین بازی رانت‌خواران و شرکت‌ها در بازار خودرو است/ ساختار واردات خودرو ذاتاً رانتی است
امیرحسن کاکایی کارشناس صنعت خودرو، روز یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴ در استودیوی شبکه خبری ایران۲۴ حاضر شد و به پرسش‌های خبرنگار گروه سیاسی این شبکه درباره واردات خودرو، به‌ویژه خودروهای دست دوم، و تأثیر آن بر روند کاهش قیمت خودروهای داخلی پاسخ داد؛ بخشی از این گفت‌وگوی تفصیلی تصویری که درباره تغییر یک باره قیمت خودروی تویوتا لوین در سامانه است را در ادامه بخوانید و مشاهده کنید.
ایران۲۴: قیمت تویوتا لوین سال گذشته در سامانه گمرک تا حدود ۶۰۰۰ یورو کاهش یافت. برخی گفتند که علت این کاهش، تغییر مبدا واردات بوده، اما به نظر نمی‌رسید این طور باشد. برخی نیز عنوان کردند که چند هزار نفر از مردم پول اضافی پرداخت کرده‌اند، و برخی شرکت‌ها ارز اضافی دریافت کرده‌اند. دقیقاً موضوع این ماجرا چیست؟ آیا این یک بازی واشی شرکت‌هاست یا قضیه چیز دیگری است؟
کاکایی: ببینید، من نمی‌خواهم نام شخص یا شرکت خاصی را بیاورم، اما مکانیزم را به طور کلی برای شما توضیح می‌دهم. اولاً، وقتی تویوتا وارد می‌شود، یک نفر نیست که وارد کند، بلکه ده نفر مختلف از ده جای مختلف وارد می‌کنند و هر کدام هر قیمتی که دوست دارند اعلام می‌کنند و با هم هماهنگ نیستند، این موضوع لو می‌رود. یعنی چه؟ یعنی در گمرکات مقایسه می‌کنند که یک خودرو مثلاً ۱۲ هزار دلار بوده و دیگری ۱۸ هزار دلار. بعد می‌مانند که چه کنند؛ شلوغش می‌کنند و این موضوع را پیچیده می‌کنند. حالا برخی اتفاقاتی که می‌بینید، همان مشکل اصلی است. ذات این نوع واردات، رانتی است و مردم عادی بهره‌ای از آن نمی‌برند؛ اگر هم ببرند، بسیار محدود خواهد بود و اصلاً مشکلات بازار خودروی ما را حل نمی‌کند.
چون اصلاً کل بحث ما برای چیست؟ برای حل مشکلات بازار هفت یا هشت میلیون خودرویی است که در سال معامله می‌شد، اما الان دیگر امکان معامله آن سطح وجود ندارد. فرض کنیم می‌خواهیم کیفیت را بهتر کنیم، تصادفات را کاهش دهیم، خودروهای فرسوده را جمع‌آوری کنیم؛ هیچ کدام از این مشکلات با این واردات حل نمی‌شود. البته در مقابل، الان می‌توانید مشاهده کنید که انواع ماشین‌های خیلی شیک در خیابان‌ها دیده می‌شود. حتی من چند روز پیش یک بی‌ام‌و پیشرفته دیدم که خیلی زیبا و با افتخار وسط بزرگراه بود. خودروهای گذر موقت و غیره هم وارد می‌شوند؛ مازراتی هم می‌آید، البته شنیدم تکذیب شده، اما دوستان در جریان هستند.
دلالان خودرو؛ چهره پنهان فساد در بازار واردات ایران
ولی خب دوستان، دارم یادم می‌آید سال ۹۱ که گفتند ما یکی از بزرگ‌ترین خریدارهای پورشه در دنیا بودیم، این‌طوری است؛ یعنی واقعیت پکیجی که دارید می‌بینید، یک پکیج است. اشکال ندارد ، یعنی مردم ثروتمند هم بالاخره جزو مردم ایران هستند و باید خودرو داشته باشند، ولی مشکل آنجا نیست که چرا واردات خوب یا بد است. مشکل مکانیزم‌های واردات و شرایط اقتصادی حاکم بر کشور است و در نتیجه مردم... حالا از یکی دو درصد بالای جامعه بگذریم که دست‌شان حالا به بالاها می‌رسد، بقیه مردم دست‌شان به جایی نمی‌رسد که بدونند بالاخره این قیمت چقدر است، چی درست است و چی غلط؛ و هر چه هم به آنها داده شد، مجبورند تحویل بگیرند.
این هم یک نکته است؛ یعنی شما نمی‌دانید الان که من تحویل می‌دهم، تویوتای درست است یا آن آقای دیگر که مثلاً ۳۰۰۰ دلار زیر قیمت می‌دهد، درست است یا نه؛ چون کسی مدارکی که به شما داده شده را بررسی نکرده است. ممکن است تقلبی باشد، و حالا نمی‌خواهم بگویم حتماً تقلبی است، ولی می‌تواند تقلبی باشد. ولی هیچ ضمانتی هم وجود ندارد.
من خودم یادم می‌آید سال قبل از تحریم‌ها بود یا نه، سال ۹۵ بود، من یک خودروی همین‌جوری ثبت‌نام کردم؛ جالب بود، حالا کاری که ندادند و داستان شد و رفتیم دنبال خودرو، می‌خواستیم چیز دیگری به ما بدهند. روزی که این خودرو را تحویل می‌گرفتم، مثلاً من خودرو را فول خریده بودم و با پسوند جی‌ال‌اس، بعد طرف که آمد خودرو به من تحویل دهد، یک انباری بود در جاده کرج، این آرم جی‌ال‌اس را داد به دستم، گفتم آقا این چیست؟ گفت نگاه کن، ما برای اینکه پلاک بگیریم این‌ها را می‌کنیم؛ ضمن اینکه یک قطعه چراغی هم بود که آنجا وصل می‌کردیم. گفتم خوب، این کارت چی روی کارت نوشته است؟ مثلاً این نوع فولش است؟ گفت نه، این عادی نوشته شده.
یعنی من تا این لحظه که الان خدمت شما هستم، نمی‌دانم خودرویی که خریدم، این است یا نیست؛ یعنی آن خودرویی که خریدم، هست یا نه، این بدون آپشن است. چون یک سری چیزهایش را تا اتفاقی نیفتد، متوجه نمی‌شوی. این اتفاقات زیاد خواهد افتاد و از این به بعد خواهید دید.
ایران۲۴: پس معلوم شد دلال و دست در این بازار واردات خودرو خیلی زیاد است؟
کاکایی: بله، بسیار زیاد است، اصلاً در این موضوع شک نکنید؛ این مسیر کاملاً فسادآمیز است. در این موقعیت، یکی از عجیب‌ترین مصوبات مجلس جمهوری اسلامی ایران تصویب شد که واقعاً برای من شگفت‌آور است. اجازه بدهید یک نکته جالب را به شما بگویم: من روی کیفیت خودروها کار کرده‌ام و درباره قانونگذاری آن مطالعه داشتم. زمانی که می‌خواستم درباره کیفیت خودروهای داخلی و خارجی و کنترل آنها بنویسم، به همراه یک مشاور حقوقی مجلس پرسیدیم که آیا می‌توانم درباره واردات خودرو بنویسم، او گفت شما اجازه ندارید واردات خودرو را بنویسید. ماده قانونی فقط تولید داخل را مد نظر قرار داده و واردات خودرو را شامل نمی‌شود، یعنی قانون ساماندهی خودرو به طور عجیبی مسائل خودروی وارداتی را جدا از تولید داخل در نظر گرفته است. حالا که دولت باید آیین‌نامه‌ای برای نظارت‌ها بنویسد، ما نتیجه آن را می‌بینیم. بهتر است بیشتر از این صحبت نکنم.
